คอลัมน์พิเศษ “วันคล้ายวันเกิดผู้ก่อตั้ง” อัญเชิญ ก.บัวเกษร จาก “ศูนย์” สู่สื่อชุมชน—36 ปี นครเชียงรายที่ยืนข้างผู้คน

เชียงราย, 23 สิงหาคม 2568 — เช้าวันฤดูฝนบนถนนสายเดิมที่เคยเป็นเส้นทางส่งหนังสือพิมพ์ “นครเชียงราย” รถส่งพิมพ์สอดประวัติศาสตร์ยังวนลูปผ่านย่านตลาดเก่า กลิ่นหมึกพิมพ์ไม่ต่างจากวันแรก ๆ เมื่อ พ.ศ. 2532 หากวันนี้มีความหมายกว่าทุกวัน เพราะตรงกับ วันคล้ายวันเกิด ของผู้ชายคนหนึ่ง—ผู้บุกเบิกสื่อท้องถิ่นในเชียงราย—นายอัญเชิญ ก.บัวเกษร หรือ “เล็ก นครเชียงราย” ผู้จากไปเมื่อ 22 มกราคม 2565 แต่ทิ้งแนวคิด “สื่อเพื่อชุมชน” ไว้เป็นต้นทุนให้คนข่าวรุ่นต่อ ๆ มา

เรื่องเล่าของเขาเริ่มต้นได้ไกลกว่าห้องข่าว—เริ่มจากบ้านร้านชำเล็ก ๆ ที่อำเภอชายแดน เริ่มจากความขัดแย้งกับพ่อในวัยเยาว์ และเริ่มจากคำประกาศกับตัวเองว่า “จะไม่ถอยหลัง” เรื่องนี้ไม่ได้โรยด้วยกลีบกุหลาบ หากโรยด้วยคราบเหงื่อของการรับจ้างเล็ก ๆ น้อย ๆ ส่งตัวเองเรียน—ก่อนจะกลายเป็นพนักงานฝ่ายตรวจสอบที่ หนังสือพิมพ์ไทยรัฐ และสะสมทุนการศึกษาจนจบ วิทยาลัยกรุงเทพ (มหาวิทยาลัยกรุงเทพปัจจุบัน) ในสาขาสื่อสารมวลชน

“ท้อแท้ได้แต่อย่าท้อถอย อิจฉาได้แต่อ่าริษยาไม่ได้ พักได้แต่อย่าหยุด” — คำของพ่อที่เขาหยิบมาเป็นคำสอนประจำชีวิต (อ้างจากบทความ ‘ชีวิตที่เริ่มจากศูนย์ สู่วันแห่งความสำเร็จ’)

เสี้ยววินาทีที่เลือก “กลับบ้าน”

จังหวะเศรษฐกิจที่ผันผวนในห้วงเวลาหนึ่งทำให้ตำแหน่งงานในเมืองหลวงไม่มั่นคงนัก “เล็ก” ในวัยทำงานจึงเลือกกลับเชียงราย—เมืองที่รู้จักทุกซอกซอยและรู้ว่าคนที่นี่ต้องการ “ข่าวสารที่เชื่อถือได้ใกล้ตัว” มากเพียงใด พ.ศ. 2532 ธุรกิจ หนังสือพิมพ์นครเชียงราย ก่อร่างขึ้นด้วยทุนความมุ่งมั่นและเครือข่ายบนดิน: ครู ผู้ใหญ่บ้าน ผู้นำชุมชน และร้านรวงที่พร้อมวางแผงหนังสือ

หากจะให้สรุป “คอนเซ็ปต์” ห้องข่าวของเขาในประโยคเดียว—คงเป็น “ออกแบบสื่อให้เดินถึงบ้าน” ข่าวของนครเชียงรายจึงมักเริ่มต้นจากปัญหาหน้าบ้าน—ตั้งแต่สาธารณูปโภค, ถนนพัง, เวรยามชุมชน, ไปจนถึงการศึกษาท้องถิ่น—แล้วกลับมาคิดว่าคนอ่านในหมู่บ้านจะได้ “ประโยชน์” อะไรเมื่อพับกระดาษแผ่นนี้จบ ในยุคที่สื่อส่วนกลางครอบคลุมประเทศ ข่าวระดับ “ตำบล-อำเภอ” กลับเป็นช่องว่าง—และนั่นคือพื้นที่อาชีพของเขา

36 ปี จากวันนั้นถึงวันนี้ (2532–2568) ชื่อ นครเชียงราย กลายเป็นเสมือน “ที่เก็บความทรงจำของเมือง” ที่มีทั้งข่าวเศร้า ข่าวสุข และข่าวธรรมดา ๆ ที่ทำให้ชุมชนเคลื่อนไหวอย่างมีส่วนร่วม

เสียงจากคลื่นวิทยุ 106.5 MHz และชั่วโมงแห่งความเป็นเพื่อน

ต่อมา พ.ศ. 2548 เขาขยาย “สำนักข่าวใจบ้าน” สู่ วิทยุชุมชน FM 106.5 MHz เพื่อให้ข่าวสาร “พูดได้” และ “ปลอบได้” ในยามชุมชนเจอเหตุฉุกเฉิน คลื่นวิทยุของเขาไม่ได้ใหญ่โต หากกลับทำสิ่งเล็ก ๆ ที่จำเป็น: แจ้งเส้นทางเลี่ยงน้ำป่า, ประสานรถพยาบาล, ฝากประกาศตามหาญาติ, เปิดไมค์ให้ช่างซ่อมท่อบอกวิธีเลี่ยงอันตราย—20 ปี ของคลื่นเล็ก ๆ ที่ทำหน้าที่ใหญ่เกินขนาดสถานี

เขายังผลักดันงานกุศลเชิงระบบ—ทั้งในบทบาท รองประธานมูลนิธิสำเร็จร่วมกุศลเชียงราย (ฝ่ายหารายได้) และเครือข่ายภาคประชาสังคมในเมืองเหนือ การระดมผ้าห่ม—ของใช้—อาหารแห้ง ไปจนถึงเครื่องมือแพทย์ในบางวาระ จึงไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะฤดูกาล หากแทรกอยู่ในระบอบชีวิตของห้องข่าวและผู้ฟังคลื่นชุมชน

รากการศึกษา จากอนุชนเหนือสู่มืออาชีพสื่อ

หากถอยหลังกลับไปอีก “เล็ก” โตมากับโรงเรียนในเชียงรายหลายแห่ง—เริ่ม ป.1–ป.3 โรงเรียนดรุณราษฏร์วิทยา (แม่สาย), ต่อ ป.4–ม.2 โรงเรียนเชียงรายวิทยาคม, กลับมา ม.3 ดรุณราษฏร์วิทยา (แม่สาย), ย้าย ม.4 โรงเรียนผดุงปัญญา (ตาก) และ ม.5 โรงเรียนพระนครวิทยาลัย (กทม.) พร้อมสอบเทียบ ม.5 จากกระทรวงศึกษาธิการ ก่อนจบ ปริญญาตรี สื่อสารมวลชน วิทยาลัยกรุงเทพ การเดินทางที่ขรุขระทางภูมิศาสตร์สะท้อนความไม่ยอมแพ้—และในกำแพงมหาวิทยาลัย เขายังอาสาทำกิจกรรมหลากหลาย: ประธานชมรมปาฐกถาและโต้วาที, ประธานฝ่ายประชาสัมพันธ์สโมสรนักศึกษา, สมาชิกค่ายอาสาพัฒนา, เคยมีบทบาท กลุ่มกิจกรรมนักศึกษา (Gruop C/กิจกรรม) และเป็น สมาชิกยุวชนประชาธิปัตย์ ในยุคนั้น—เครือข่ายทางสังคมที่กลายเป็นทรัพยากรสำคัญของนักข่าวท้องถิ่นในภายหลัง

ในเชิงวิชาชีพ เขาผ่านการฝึกงานอย่างเข้มข้น: เดลินิวส์ (พ.ศ. 2520), สถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบก ช่อง 5 (สนามเป้า), สถานีวิทยุ 914 กรป.กลาง อ.แม่จัน, กองบัญชาการทหารสูงสุด (พ.ศ. 2521) และต่อยอดสู่งานจริงในกอง บรรณาธิการไทยรัฐ ก่อนลาออกช่วงปลาย พ.ศ. 2528 เพื่อกลับมาวางฐานอาชีพที่บ้านเกิด ส่งผลให้เมล็ดพันธุ์ความรู้ด้านกองบรรณาธิการ—ด้านภาษา, ระบบตรวจสอบข่าว, วินัยห้องข่าว—ถูกยกมาปลูกลงใน “ดินแดนสื่อชุมชน” ของเชียงรายอย่างเป็นรูปธรรม

ประโยคที่เปลี่ยนชีวิต “กลับบ้าน”

ในบันทึก “ชีวิตที่เริ่มจากศูนย์ สู่วันแห่งความสำเร็จ” เขาเล่าช่วงวิกฤตไว้อย่างซื่อตรงว่าเมื่อความไม่แน่นอนถาโถมเข้ามา “คำของพ่อก็แว้บขึ้นในหัว” และตัดสินใจ กลับบ้าน เพื่อ “เริ่มใหม่” และ ขอโทษพ่อ—ฉากเล็ก ๆ หน้าบ้านที่เขาบอกว่า “น้ำตาไหล” กลายเป็น “รีสตาร์ต” ครั้งสำคัญของชีวิต นับจากวันนั้น เขาเริ่มประกอบกิจการหนังสือพิมพ์ของตัวเอง และค่อย ๆ เติบโตเป็น “คนของสังคม” ที่ใคร ๆ ก็รู้จัก

“ถ้าเราไม่ถอย ไม่หยุดเดิน สักวันเราจะรู้ว่าความลำบากในวันนี้มันคุ้มค่าเหลือเกิน” — อัญเชิญ ก.บัวเกษร (อ้างจากบันทึกชีวิตฯ)

บทบาท “พี่เลี้ยง” ของเยาวชนคนข่าว

ตลอดเส้นทาง เขามักรับเชิญไปบรรยาย “ประสบการณ์ทำงานจริง” ให้แก่นักเรียน-นักศึกษาหลายสถาบัน ทั้งการเขียนข่าว, จริยธรรมสื่อ, วิธีตรวจข่าว, การตั้งคำถาม และ “การใช้ภาษาให้รับผิดชอบต่อชุมชน” นักศึกษาจำนวนมากบอกตรงกันว่า—มากกว่าทฤษฎีที่ได้จากห้อง—คือความกล้าชนกับปัญหาจริงอย่างตรงไปตรงมา เช่น การตามเอกสารราชการ, การโทรถามหน่วยงานด้วยมารยาท, หรือการขอโทษเมื่อข่าวคลาดเคลื่อน เขาย้ำเสมอว่า “ความน่าเชื่อถือ คือทุนที่สำคัญที่สุดของคนข่าว”

งานอาสา–กุศล สื่อที่ยื่นมือ

ชื่อ “เล็ก นครเชียงราย” ถูกยกมาเมื่อใด มักพ่วงด้วยกิจกรรมระดมสิ่งของเพื่อผู้ประสบภัย—ตั้งแต่ ภัยหนาวบนดอย ถึง เหตุฉุกเฉินในชุมชน บทบาท รองประธานมูลนิธิสำเร็จร่วมกุศลเชียงราย (ฝ่ายหารายได้) ทำให้เขาเป็น “ตัวกลางที่ชุมชนไว้ใจ” การแจ้งข่าวผ่านหนังสือพิมพ์และคลื่นวิทยุช่วยให้การระดมทุนและการส่งมอบความช่วยเหลือ “ไปถึงมือผู้เดือดร้อนจริง”

เส้นเวลา (Timeline) ชีวิตและงาน

• เกิด: วันอังคารที่ 23 สิงหาคม 2498 (ขึ้น ๖ ค่ำ เดือน ๑๐ ปีมะแม)
• การศึกษา: สลับย้ายเรียนหลายจังหวัด ตั้งแต่แม่สาย–เชียงราย–ตาก–กรุงเทพฯ จบ ปริญญาตรี สื่อสารมวลชน วิทยาลัยกรุงเทพ
• ฝึกงาน/งานสื่อส่วนกลาง: เดลินิวส์ (2520), ททบ.5, วิทยุ 914 กรป.กลาง, บก.ทท., ทำงาน กองบรรณาธิการไทยรัฐ (ลาออก ปลาย 2528)
• ผู้ก่อตั้งหนังสือพิมพ์นครเชียงราย: เริ่ม พ.ศ. 2532 (นับถึงปีนี้ 36 ปี)
• ผู้ก่อตั้งวิทยุชุมชนนครเชียงราย FM 106.5 MHz: เริ่ม พ.ศ. 2548 (ครบ 20 ปี)
• งานสังคม: รองประธาน มูลนิธิสำเร็จร่วมกุศลเชียงราย (ฝ่ายหารายได้), ทำกิจกรรมรับบริจาคและงานกุศลต่อเนื่อง
• ถึงแก่อนิจกรรม: วันศุกร์ที่ 22 มกราคม 2565 (ขึ้น ๙ ค่ำ เดือน ๓ ปีชวด), สิริอายุ 65 ปี

ความหมายของ “นครเชียงราย” ในฐานะสื่อ

ในทางวิชาชีพสื่อ “นครเชียงราย” สร้างหมุดหมายที่น่าสนใจไว้หลายประการ

1. การยืนระยะยาว 36 ปี ในธุรกิจสื่อท้องถิ่น—ซึ่งท้าทายทั้งยุคเปลี่ยนผ่านจากสิ่งพิมพ์สู่ดิจิทัล
2. บทบาทคลื่นวิทยุชุมชน 20 ปี—ดูแล “ความรู้สึกปลอดภัย” ของผู้คนในยามคับขัน
3. พลังเครือข่าย—จากโรงเรียน ครู กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ไปจนถึงองค์กรภาคประชาสังคมและท้องถิ่น—ทำให้ข่าว “วิ่งได้” และความช่วยเหลือ “ไปถึง”
4. การหล่อเลี้ยงคนข่าวรุ่นใหม่—ทั้งเวทีฝึกงานและการบรรยาย—ทำให้ “วินัยและจริยธรรมข่าว” ถ่ายทอดถึงรุ่นถัดไปอย่างเป็นรูปธรรม

ทั้งหมดนี้อธิบายว่าเหตุใด “วันคล้ายวันเกิด” ของเขาจึงกลายเป็นวาระที่กองบรรณาธิการเลือกหยิบยกขึ้นมา—ไม่ใช่เพื่อโศกเศร้า หากเพื่อ ย้ำความหมายของคำว่า ‘เริ่มจากศูนย์’ ให้ดังพอสำหรับคนทำงานสื่อยุคใหม่ที่ยืนอยู่หน้าคลื่นลูกใหญ่ของเทคโนโลยีและความเปลี่ยนแปลง

มรดกที่ทิ้งไว้ ไม่ใช่ตึก—แต่เป็น “วิธีคิด”

ที่สุดแล้ว มรดกของอัญเชิญ ก.บัวเกษร ไม่ได้มีเพียงเครื่องจักรพิมพ์หรือแฟ้มข่าว หากคือ วิธีคิดแบบลงมือทำ และ ความรับผิดชอบต่อชุมชน เขาแสดงให้เห็นว่า “สื่อท้องถิ่น” ไม่ได้เล็ก—หาก “ใกล้”—และความใกล้นั้นทำให้การรายงานข่าว ช่วยแก้ปัญหาได้จริง ตั้งแต่ท่อรั่วจนถึงการหาทุนเครื่องมือแพทย์ บทสรุปที่เขาทิ้งไว้ในบันทึกชีวิตอาจเป็นคำสั้นที่สุดแต่ไกลที่สุด: “เดินต่อไป”

ในวาระ 23 สิงหาคม 2568 กองบรรณาธิการจึงบันทึกคอลัมน์นี้ไว้ ไม่ได้เพื่อระลึกถึง “บุคคลสำคัญ” เท่านั้น แต่เพื่อระลึกถึง ความหมายของงานสื่อ ที่คนธรรมดาคนหนึ่งใช้ทั้งชีวิตค่อย ๆ ก่อขึ้น—เริ่มจากศูนย์—ด้วยมือเปื้อนหมึกและหัวใจที่ไม่ยอมแพ้

เชียงรายอาลัย “พ่อครูชรินทร์ แจ่มจิตต์” ปราชญ์ล้านนาและครูภาษา-อักษรตั๋วเมือง สิ้นลมหายใจวัย 84 ปี—ทิ้งมรดกความรู้ที่กลั่นจากใบลานสู่ฟอนต์ดิจิทัล

เชียงราย, 21 สิงหาคม 2568 – เช้าตรู่กลางฤดูฝน เมืองเชียงรายเงียบขรึมเป็นพิเศษ ข่าวการจากไปของ “พ่อครูชรินทร์ แจ่มจิตต์” ปราชญ์ทางภาษา วรรณกรรม และประวัติศาสตร์ยวน-ล้านนา แพร่ไปตามสายลมและโซเชียลมีเดียอย่างรวดเร็ว หลายคนจำภาพชายสูงวัยผู้มีแววตาอ่อนโยนที่นั่งสอน “อักษรธรรมล้านนา” หรือที่ชาวบ้านคุ้นปากว่า “ตั๋วเมือง” อยู่ริมเสาศาลาการเปรียญได้เสมอ วันนี้สรีรสังขารของท่านถูกตั้งบำเพ็ญกุศล ณ วัดเชตุพน (สันโค้งน้อย) ตำบลรอบเวียง อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย ระหว่างวันที่ 20–21 สิงหาคม 2568 และกำหนดฌาปนกิจในวันศุกร์ที่ 22 สิงหาคม โดยมีลูกศิษย์ ญาติมิตร และคนรักภาษา-วัฒนธรรมทะยอยมาร่วมแสดงความอาลัยไม่ขาดสาย (สำเนียงและสถานที่วัดตรงกับฐานข้อมูลวัดในพื้นที่เชียงราย)

จากเด็กชายริมกกสู่ครูผู้ “อ่านออก-เขียนได้” ในภาษาแห่งแผ่นดินเหนือ

พ่อครูชรินทร์เกิดเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2484 ที่บ้านสันต้นเปา ตำบลรอบเวียง เมืองเชียงราย เป็นบุตรคนแรกในจำนวนพี่น้องหกคน เติบใหญ่ในสังคมที่ “คำเมือง” เป็นภาษาชีวิต จากประถมที่เชียงรายวิทยาคมถึงมัธยมที่สามัคคีวิทยาคม เขาหลงใหลตัวหนังสือ บันทึก และเรื่องเล่าของบ้านเมือง ทศวรรษ 2490 ปลาย ๆ คือจุดพลิกผัน เมื่อท่านเริ่ม “เรียนตั๋วเมือง” อย่างเป็นระบบกับพระเถระนักปราชญ์—กรอบความรู้ที่ตามมาคือการปริวรรต (อ่าน-ถอด) จารึกใบลาน พับสา ตำนาน และธรรมคัมภีร์ เพื่อให้วิชาความรู้ในวัดออกมาหายใจนอกกำแพงวัด

ความรักในการ “แปลงลายมือโบราณเป็นภาษาอ่านได้” พาเขาเดินยาวกว่าครึ่งศตวรรษ—จากห้องสมุดวัด ไปถึงโรงพิมพ์ท้องถิ่น และโต๊ะเรียงพิมพ์คอมพิวเตอร์ในยุคดิจิทัล เขาเป็นหนึ่งในคนทำงานเบื้องหลังที่สังคมไม่ค่อยเห็น แต่ผลงานกลับฝังอยู่ในชีวิตประจำวันของคนเมืองเหนือ: หนังสือ ใบประกาศ วารสาร และฟอนต์ตัวอักษรที่ทำให้ “ตั๋วเมือง” ปรากฏบนจอคอมพ์และป้ายวัดอย่างสง่างาม (หลักฐานชี้ว่า พ่อครูร่วมบรรณาธิการนิตยสาร “ไชยนารายณ์” และมีส่วนในการออกแบบฟอนต์ล้านนาที่ใช้แพร่หลายในเชียงรายและภาคเหนือ)

ตัวเลขที่ชวนคิด: ในคลังคัมภีร์ล้านนาที่กระจัดกระจายตามวัด ชุมชน และครอบครัว มี ใบลาน-พับสา นับไม่ถ้วนที่บันทึกยา อาชีพ พิธีกรรม ตลอดจนพงศาวดารพื้นถิ่น งาน “อ่าน-ถอด–เรียบเรียง” คือสะพานเชื่อมภูมิปัญญาสู่คนรุ่นใหม่—และพ่อครูคือหนึ่งใน “ช่างต่อสะพาน” คนสำคัญ

“ภาษามีชีวิตถ้ามีคนอ่าน” — ครูอาสาผู้คืนลมหายใจให้ตั๋วเมือง

ภาพจำของผู้พบพ่อครูครั้งแรก คือท่านนั่งล้อมวงกับเยาวชนและคนทำงาน ทั้งชาวไทยและต่างชาติ เปิดตำรา “ตั๋วเมือง” เรียนรู้พยัญชนะ สระ วรรณยุกต์ และหลักการสะกดแบบล้านนา พร้อมเล่าที่มาของอักษรธรรมว่ามีสายสัมพันธ์กับมอญ-ขอม และวัฒนธรรมพุทธในลุ่มน้ำโขง หลายปีที่ผ่านมา วัดสำคัญในเชียงใหม่-เชียงราย อาทิ วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร และเครือข่ายคณะครูภูมิปัญญา ได้เปิดพื้นท่ีเรียน-สาธิตอักษรล้านนาอย่างต่อเนื่อง สะท้อนแรงขับเคลื่อนภาคสังคมที่ “เอาจริง” กับภาษาท้องถิ่น ไม่ปล่อยให้เหลือเพียงของตั้งโชว์ในพิพิธภัณฑ์ (มีแหล่งอ้างอิงโครงการและการขับเคลื่อนด้านภาษาล้านนาผ่านสื่อท้องถิ่นและหน่วยงานการศึกษาในเชียงใหม่)

เบื้องหลังแรงบันดาลใจนั้น มี “วิทยานิพนธ์ของชีวิต” ที่พ่อครูกล่าวซ้ำบ่อย ๆ ในห้องเรียน: การอ่านอักษรธรรมคือการเข้าใจภูมิปัญญาบรรพชน—เพราะทุกพับสาไม่ได้เก็บแค่ตัวอักษร แต่เก็บ “วิธีอยู่ร่วมกัน” ของชุมชน เมื่อเปิดอ่านจึงไม่เพียงได้คำศัพท์ใหม่ หากยังได้ “คุณค่า” ที่ต้องการคนรุ่นใหม่สานต่อ