รางวัล Soft Power for All ยกระดับเศรษฐกิจฐานรากควบคู่ความเสมอภาคทางวัฒนธรรม

รางวัล Friendly Design Awards 2025 ประเภท Soft Power for All ที่ CCAM ได้รับ เป็นหนึ่งในชุดรางวัลที่กระทรวงวัฒนธรรมและมูลนิธิอารยสถาปัตย์ฯ ร่วมกันมอบให้แก่แหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและชุมชนทั่วประเทศ โดยในปีนี้มีชุมชนท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่ได้รับรางวัลรวม 5 แห่ง และแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมอีก 12 แห่ง ซึ่งล้วนเป็นพื้นที่ที่สามารถออกแบบสภาพแวดล้อม กิจกรรม และระบบบริการให้รองรับการท่องเที่ยวเพื่อคนทั้งมวลได้อย่างเป็นรูปธรรม

ปลัดกระทรวงวัฒนธรรมระบุว่า การมอบรางวัล Soft Power for All มีจุดมุ่งหมายเพื่อส่งเสริมให้พื้นที่ทางวัฒนธรรมไม่เพียง “สวยงาม” ในมิติของศิลปะและสถาปัตยกรรมเท่านั้น แต่ต้องเป็นพื้นที่ที่เปิดกว้างให้คนทุกกลุ่มสามารถเดินทางไปสัมผัส เรียนรู้ และใช้เวลาอยู่ในพื้นที่ได้อย่างปลอดภัยและสะดวกสบาย ซึ่งจะนำไปสู่การสร้างรายได้ให้กับชุมชนและเศรษฐกิจฐานรากอย่างต่อเนื่อง

ในฐานะพิพิธภัณฑ์และหอศิลป์ที่เชื่อมโยงกับเครือข่ายศิลปินและชุมชนท้องถิ่น CCAM จึงมีบทบาทสำคัญในการต่อยอดสินค้าและบริการเชิงวัฒนธรรม ไม่ว่าจะเป็นงานศิลปะร่วมสมัย งานหัตถกรรมพื้นบ้าน ผลิตภัณฑ์ชุมชน ตลอดจนกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงเรียนรู้ที่เชื่อมโยงระหว่างเมืองเชียงรายกับนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและต่างชาติ เมื่อทุกกิจกรรมถูกออกแบบให้คนทุกกลุ่มเข้าได้อย่างเท่าเทียม รายได้ที่หมุนเวียนกลับสู่ชุมชนก็จะกระจายอย่างทั่วถึงมากขึ้น

นโยบาย Culture for All กับบทบาทของจังหวัดเชียงราย

จากมุมมองเชิงนโยบาย รางวัลที่ CCAM ได้รับถือเป็นหนึ่งในตัวอย่างของการแปลงนโยบายระดับชาติมาสู่การปฏิบัติในพื้นที่จริง กระทรวงวัฒนธรรมได้กำหนดพันธกิจ “สืบสาน สร้างสรรค์ นำวัฒนธรรมไทยสู่อาคตอย่างยั่งยืน” ควบคู่กับการเน้นมิติ “ความเสมอภาคทางวัฒนธรรม” เพื่อให้ประชาชนทุกกลุ่มสามารถเข้าถึงพื้นที่เรียนรู้ทางวัฒนธรรมได้อย่างทั่วถึง

ในปี 2568 กระทรวงวัฒนธรรมและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจึงขับเคลื่อนนโยบาย “Culture for All” ผ่านการพัฒนาและคัดเลือก “พื้นที่ทางวัฒนธรรมต้นแบบ” จากทั่วประเทศ เพื่อนำเสนอในงาน Thailand Friendly Design Expo 2025 ทั้งจากพิพิธภัณฑ์ โบราณสถาน ชุมชนท่องเที่ยว และแหล่งเรียนรู้ที่เน้นการออกแบบเพื่อคนทั้งมวล

จังหวัดเชียงรายซึ่งมีภาพจำในสายตาของนักท่องเที่ยวว่าเป็นเมืองศิลปะ เมืองกาแฟ และเมืองท่องเที่ยวภูเขา จึงได้รับการผลักดันให้ก้าวสู่บทบาทของ “เมืองวัฒนธรรมเพื่อทุกคน” ผ่านการพัฒนาพื้นที่ต้นแบบหลายแห่ง โดย CCAM เป็นหนึ่งในตัวอย่างที่สะท้อนแนวคิดดังกล่าวได้ชัดเจน

การได้รับรางวัล Friendly Design Awards 2025 จึงไม่เพียงเพิ่มภาพลักษณ์ด้านการท่องเที่ยวของเชียงรายในระดับประเทศ แต่ยังช่วยยืนยันว่าเมืองแห่งนี้มีศักยภาพพร้อมรองรับนักท่องเที่ยวทุกกลุ่ม ไม่ว่าจะเป็นผู้สูงอายุที่ต้องการพื้นที่เดินทางสะดวก คนพิการที่ใช้รถเข็น หรือครอบครัวที่มีเด็กเล็ก

อารยสถาปัตย์ เมื่อการออกแบบกลายเป็นสิทธิพื้นฐานของผู้คน

แก่นสำคัญของ Friendly Design หรืออารยสถาปัตย์ คือแนวคิดที่ว่า “การออกแบบที่ดี” ไม่ควรเป็นอภิสิทธิ์ของคนบางกลุ่ม แต่ต้องเป็นสิทธิพื้นฐานที่ทุกคนสามารถใช้ประโยชน์ได้อย่างเท่าเทียม

ในบริบทของพิพิธภัณฑ์และแหล่งท่องเที่ยว การออกแบบในลักษณะนี้จะครอบคลุมตั้งแต่ทางลาดและทางสัญจรที่ใช้ได้ทั้งคนเดินเท้า รถเข็น และผู้ใช้ไม้เท้า ลิฟต์และห้องน้ำที่รองรับคนพิการ ระบบป้ายสัญลักษณ์ที่อ่านง่ายทั้งภาษาไทย–อังกฤษ รวมถึงสื่ออธิบายเนื้อหานิทรรศการที่คำนึงถึงผู้สูงอายุหรือผู้มีข้อจำกัดด้านการมองเห็นและการได้ยิน

การที่ CCAM ได้รับรางวัล Soft Power for All สะท้อนว่าพื้นที่แห่งนี้ได้ผสานแนวคิดอารยสถาปัตย์เข้ากับการจัดแสดงศิลปะร่วมสมัยได้อย่างลงตัว ทำให้พิพิธภัณฑ์ไม่ได้เป็นเพียงพื้นที่ของ “คนรักศิลปะ” แต่เป็นพื้นที่เรียนรู้ร่วมกันของคนทุกกลุ่มในสังคม

เมื่อมองในมิติของเชียงราย เมืองที่มีชื่อเสียงด้านการจัดกิจกรรมศิลปะ เช่น นิทรรศการ ศิลปะริมแม่น้ำ โครงการศิลป์กลางเมือง และเทศกาลท่องเที่ยวประจำปี การมีแหล่งเรียนรู้ที่ออกแบบเพื่อคนทั้งมวลยิ่งส่งเสริมให้ภาพลักษณ์ “เมืองสร้างสรรค์” มีความครบถ้วนมากขึ้น

ผลต่อชุมชนและทิศทางในอนาคต

แม้รางวัล Friendly Design Awards 2025 จะเป็นเพียงหนึ่งในสัญลักษณ์เชิงเกียรติยศ แต่ในมิติการพัฒนาพื้นที่ รางวัลนี้มีความหมายต่อชุมชนเชียงรายอย่างเป็นรูปธรรม ทั้งในด้านการท่องเที่ยว เศรษฐกิจ และโอกาสทางสังคมของคนเปราะบาง

ในระยะสั้น การได้รับรางวัลจะช่วยเพิ่มการรับรู้ของนักท่องเที่ยวและหน่วยงานทัวร์ต่อพิพิธภัณฑ์ศิลปะร่วมสมัยเมืองเชียงราย ในฐานะจุดหมายปลายทางที่ “ไปได้ทั้งครอบครัว” และ “เป็นมิตรกับผู้สูงอายุและคนพิการ” ซึ่งสอดคล้องกับแนวโน้มการท่องเที่ยวแบบครอบครัวขยายและการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพที่กำลังเติบโต

ในระยะยาว การออกแบบพื้นที่ให้รองรับคนทั้งมวลจะช่วยให้คนในชุมชนที่มีข้อจำกัดด้านร่างกายหรืออายุ สามารถเข้าถึงกิจกรรมทางศิลปวัฒนธรรมได้มากขึ้น เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างรุ่นและระหว่างกลุ่มคนที่หลากหลาย ซึ่งล้วนเป็นพื้นฐานสำคัญของสังคมที่ไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง

ในภาพรวม การที่จังหวัดเชียงรายมีทั้งโครงการด้านภัยพิบัติที่นำเทคโนโลยีมาช่วยบริหารจัดการน้ำท่วม และการผลักดันแหล่งวัฒนธรรมต้นแบบอย่าง CCAM ที่ใช้แนวคิด Friendly Design แสดงให้เห็นทิศทางการพัฒนาจังหวัดที่มองทั้ง “ความปลอดภัย” และ “คุณภาพชีวิต” ของประชาชนควบคู่กันไป ไม่ว่าจะเป็นในมิติสิ่งแวดล้อมหรือวัฒนธรรม

เชียงรายบนเส้นทาง Soft Power เพื่อคนทั้งมวล

การคว้ารางวัล Friendly Design Awards 2025 ประเภท Soft Power for All ของพิพิธภัณฑ์ศิลปะร่วมสมัยเมืองเชียงรายในครั้งนี้ จึงเป็นมากกว่าการได้รับโล่รางวัลหนึ่งชิ้น หากแต่เป็นหมุดหมายที่สะท้อนการเคลื่อนตัวของเชียงรายสู่การเป็น “เมืองศิลปะและวัฒนธรรมที่ไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง”

ภายใต้นโยบาย “Culture for All” และแนวคิด “Cultural Tourism for All” ของกระทรวงวัฒนธรรม การขับเคลื่อนของสมาคมขัวศิลปะและเครือข่ายในพื้นที่ ทำให้ CCAM กลายเป็นตัวอย่างชัดเจนของการใช้ศิลปวัฒนธรรมเป็น Soft Power เพื่อสร้างรายได้ เพิ่มโอกาส และสร้างพื้นที่ที่เป็นมิตรสำหรับทุกคน

เมื่อแหล่งเรียนรู้ทางศิลปะในต่างจังหวัดอย่างเชียงรายสามารถยืนอยู่บนเวทีระดับชาติในฐานะต้นแบบ Friendly Design ได้อย่างภาคภูมิ ก็เป็นสัญญาณเชิงบวกว่าการออกแบบเพื่อคนทั้งมวลกำลังขยายผลจากเมืองหลวงสู่ภูมิภาค และเปิดโอกาสให้ประชาชนทุกกลุ่มได้เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางของ Soft Power ไทยอย่างเท่าเทียม