Tag: โลหะหนัก

Categories
AROUND CHIANG RAI ENVIRONMENT

เชียงรายยืนยันผลตรวจ ปลาในลุ่มน้ำกก-โขง “ปลอดภัยบริโภค” หลังผลโลหะหนักผ่านเกณฑ์มาตรฐาน

  • โลหะหนัก

เชียงรายยืนยัน “ปลาในลุ่มน้ำกก–สาย–รวก–โขง ปลอดภัยบริโภค” หลังผลตรวจผ่านเกณฑ์มาตรฐาน—ชาวท่าตอนลงมติเอกฉันท์ “ไม่เอาฝายดักตะกอน 173 ล้านบาท” ชี้ต้องการน้ำสะอาด–บ่อบาดาลเร่งด่วนกว่า

เชียงราย, 10 พฤศจิกายน 2568 — จังหวัดเชียงรายเร่งเครื่อง “เฝ้าระวังคุณภาพน้ำ–อาหารอย่างต่อเนื่อง” พร้อมยืนยันผลตรวจโลหะหนักในตัวอย่างปลาจากแม่น้ำกก แม่น้ำสาย แม่น้ำรวก และแม่น้ำโขง “อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน ปลอดภัยสำหรับการบริโภค” ขณะที่เวทีรับฟังความคิดเห็นของกรมทรัพยากรน้ำที่ ต.ท่าตอน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ (ต้นทางน้ำกกก่อนไหลสู่เชียงราย) มี มติเอกฉันท์ของชุมชน “ไม่เอาฝาย/บ่อดักตะกอน” โดยเรียกร้อง “น้ำสะอาดสำหรับอุปโภคบริโภคและเกษตร” เป็นทางออกเร่งด่วน

ภาพรวมการเฝ้าระวัง ตรวจน้ำ–ดิน–ปลา “รายเดือน” หนุนความเชื่อมั่นผู้บริโภค

เวลา 09.00 น. ณ ห้องประชุมธรรมลังกา ศาลากลางจังหวัดเชียงราย นายรัฐพล นราดิศร ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย เป็นประธานการประชุม ติดตามคุณภาพน้ำครั้งที่ 3/2568 โดยมีรองผู้ว่าราชการจังหวัด หัวหน้าส่วนราชการ หน่วยงานด้านสิ่งแวดล้อม และภาคีเครือข่าย เข้าร่วมอย่างพร้อมเพรียง เพื่อติดตาม ผลวัดคุณภาพน้ำและตะกอนดิน จากศูนย์เฝ้าระวังคุณภาพสิ่งแวดล้อม สคพ.1 และความคืบหน้าการทำงานของสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัด

ไฮไลต์สำคัญ คือ ผลตรวจวิเคราะห์โลหะหนักในตัวอย่างปลา ที่ดำเนินการโดย สำนักงานประมงจังหวัดเชียงราย ร่วมกับ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงราย และ องค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงราย (ส่งตรวจ ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 1/1 เชียงราย “เดือนละ 1 ครั้ง”) ซึ่งรายงานต่อที่ประชุมว่า ตัวอย่างทั้งหมด “ไม่เกินมาตรฐาน” ตามกรอบมาตรฐานความปลอดภัยด้านอาหารของหน่วยงานสาธารณสุขและ อย. ที่ใช้อ้างอิงในการคุ้มครองผู้บริโภคไทย (เช่น ข้อกำหนดโลหะหนักจำพวกปรอท–ตะกั่ว–แคดเมียมในผลิตภัณฑ์ประมง)

“ข่าวดีวันนี้ คือ คนเชียงรายยัง ‘กินปลาได้อย่างมั่นใจ’ แต่เราจะไม่หยุดแค่คำว่ามาตรฐานผ่าน เราจะเพิ่มความถี่–ความครอบคลุมของการตรวจ และวางระบบเปิดเผยผลแบบเข้าใจง่าย เพื่อสร้างความเชื่อมั่นระยะยาว” แหล่งข่าวระดับจังหวัดกล่าวในที่ประชุม

ยกระดับโครงสร้างข้อมูล “ห้องแล็บโลหะหนักประจำจังหวัด”

ที่ประชุมยังรับทราบความก้าวหน้าการจัดตั้ง “ห้องปฏิบัติการตรวจโลหะหนักประจำจังหวัดเชียงราย” ณ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง เพื่อเพิ่มขีดความสามารถตรวจสารปนเปื้อนในน้ำ–ดิน–สัตว์น้ำ “ในพื้นที่–แบบทันท่วงที” ลดเวลารอผลจากส่วนกลาง ขยายจุดสุ่มตัวอย่างให้ครอบคลุมชุมชนริมน้ำและตลาดขายปลา ทั้งยังช่วยสนับสนุนการสืบสวนทางวิทยาศาสตร์ (forensics) ในกรณีพบค่าผิดปกติเป็นจุดๆ เพื่อย้อนรอยหาแหล่งกำเนิดอย่างแม่นยำ

เสียงจากต้นน้ำ ชาวท่าตอน “ยกมือทั้งห้อง” — ต้องการ “น้ำสะอาด” มากกว่า “ฝาย”

ในวันและประเด็นเดียวกัน แต่คนละจังหวัด หอประชุม อบต.ท่าตอน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ แน่นขนัดด้วยชาวบ้านกว่า 300–350 คน ที่มาร่วมเวทีรับฟังความคิดเห็นของ กรมทรัพยากรน้ำ เกี่ยวกับทางเลือกแก้ปัญหาคุณภาพน้ำในลุ่มน้ำกก–สาย ซึ่งครั้งหนึ่งเคยผลักดันแนวทาง “ฝาย/บ่อดักตะกอน” 4 แห่ง มูลค่า 173 ล้านบาท กระทั่งชุมชนตั้งข้อกังวล “ประสิทธิผล–ผลกระทบ–ความคุ้มค่า” และการสื่อสารสาธารณะ

ตลอดการประชุม ชาวบ้านชูป้ายข้อความ “No ฝายดักตะกอน / เยียวยาประชาชน / จัดหาแหล่งน้ำให้ทุกภาคส่วน” และสะท้อนปัญหาตรงไปตรงมา ต้องการน้ำสะอาดอุปโภคบริโภค–น้ำเกษตรทดแทนการใช้น้ำกกที่ปนเปื้อน มากกว่าการสร้างฝายขนาดใหญ่ที่พวกเขา “ไม่เชื่อว่าจะช่วยแก้ปัญหาได้จริง” และ “อาจทำให้เดือดร้อนเพิ่ม” โดย พ.ท.บุญโรจน์ กองแก้ว นายก อบต.ท่าตอน เน้นย้ำบนเวทีว่า “แก้ปัญหาเร่งด่วนก่อน” พร้อมเสนอให้รัฐ เร่งเจาะบ่อบาดาล–หาแหล่งน้ำสะอาด และ “เดินหน้าเจรจาต้นตอเหมืองฝั่งต้นน้ำต่างประเทศ” ในกรอบความร่วมมือของรัฐไทย

ช่วงท้าย เมื่อผู้จัดขอให้ลงมติผ่าน QR Code เพื่อประเมิน “ความเห็นต่อบ่อ/ฝายดักตะกอน” ชุมชนจำนวนมากทักท้วงเรื่องความยากในการเข้าถึงเทคโนโลยี จึงเปลี่ยนเป็น มติ “ยกมือ” ในห้องประชุม และได้ผล เอกฉันท์ “ไม่เห็นด้วย” ขณะเดียวกัน นายเวสารัช โสภณดิเรกรัตน์ รองอธิบดีกรมทรัพยากรน้ำ ย้ำต่อหน้าเวทีว่า “หากชาวบ้านไม่เห็นด้วย กรมน้ำจะยุติโครงการฝายดักตะกอน” เป็นการปิดฉากข้อถกเถียงเชิงโครงสร้างในชั้นพื้นที่ และเปิดทางให้ ทางออกน้ำสะอาด เดินหน้าอย่างจริงจัง

เชื่อม “นโยบายชาติ–แผนจังหวัด” ฝุ่นข้ามแดน–ปลอดเผา และความมั่นคงน้ำ

ฝั่งนโยบายระดับชาติ คณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ (ทส.) มีมติเห็นชอบ มาตรการรับมือไฟป่า–หมอกควัน–ฝุ่น PM2.5 ปี 2569 ครอบคลุม 5 ด้าน ตั้งแต่การควบคุมการเผาในเกษตร การจัดการไฟป่า การควบคุมฝุ่นเมือง การจัดการหมอกควันข้ามแดน ไปจนถึงการบริหารจัดการภาพรวม ซึ่งจะส่งผลลดแรงกดดันสิ่งแวดล้อมในเขตภาคเหนือ โดยเฉพาะการเชื่อมโยง “ห่วงโซ่สินค้าเกษตร–แหล่งกำเนิดควัน–คุณภาพอากาศชายแดน” เข้าด้วยกัน

นอกจากนี้ กระทรวงพาณิชย์/กรมการค้าต่างประเทศ เดินหน้านโยบาย “นำเข้าข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ต้องปลอดการเผา” เริ่ม 1 ม.ค. 2569 เพื่อกดแรงจูงใจการเผาในประเทศเพื่อนบ้าน—แหล่งวัตถุดิบสำคัญของโรงงานอาหารสัตว์—และยกระดับมาตรฐานสิ่งแวดล้อมของอุตสาหกรรมปศุสัตว์ไทย (มีรายงานสื่อต่างประเทศอ้างคำให้สัมภาษณ์เจ้าหน้าที่ไทย)

ด้าน “ความมั่นคงน้ำ” เชียงรายกำลังผสาน แผนบ่อบาดาลเชิงรุก ของ กรมทรัพยากรน้ำบาดาล กับแผนระยะกลาง–ยาวของ การประปาส่วนภูมิภาค (กปภ.) ที่เคยศึกษาทางเลือก ย้ายแหล่งน้ำดิบ ไปพึ่ง แม่น้ำโขง/แม่น้ำลาว/แม่น้ำคำ เพื่อความยืดหยุ่นแหล่งน้ำดิบในวิกฤตคุณภาพน้ำลุ่มน้ำกก–สาย (ข้อมูลเชิงนโยบายจากสารนิเทศ กปภ. และรายงานโครงการในเชียงรายที่ผ่านมา)

จาก “แจ้งเตือนเป็นระยะ” สู่ “เมืองปลอดภัยรับมือภัยพิบัติ”

บทเรียนจากน้ำท่วมใหญ่ปี 2567 (รุนแรงสุดในรอบราว 30 ปี) ทำให้เชียงรายเร่งวางระบบ Flood Mark มากกว่า 500 จุด เพื่อบันทึกคราบระดับน้ำท่วมจริง ช่วยให้แผนที่เสี่ยงภัยน้ำหลาก อ่านออก–ใช้ได้ ในการวางผังป้องกัน–อพยพ–ฟื้นฟู (แนวทางที่จังหวัดหลายแห่งนำใช้) พร้อมกันนี้ เวทีวิชาการ–นโยบายที่ สกสว.–สมาคมวิศวกรโครงสร้างฯ–ศูนย์วิจัยแผ่นดินไหว แถลงในช่วงก่อนหน้า ได้วางโครง “ฐานข้อมูลความเสียหาย–แผนที่เสี่ยงภัย” เพื่อ จัดลำดับพื้นที่ซ่อมเร่งด่วน และ รองรับการเบิกจ่ายงบซ่อมแซมอย่างมีหลักฐาน ซึ่งสอดคล้องกับทิศทาง “Disaster Resilient City—เมืองที่ปรับตัวรับมือภัยพิบัติ” ที่จังหวัดประกาศเดินหน้า

เวทีภูมิภาค ใช้ MRC ดันวาระน้ำกก–น้ำโขง

ปลายเดือนพฤศจิกายนนี้ ไทยเป็นเจ้าภาพ การประชุมคณะมนตรีคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (MRC) ครั้งที่ 32 ซึ่งเชียงรายอยู่ในหัวใจของลุ่มน้ำ “ข้ามแดน” ที่ซับซ้อน ทั้งเชิงคุณภาพน้ำ–ตะกอน–ระบบนิเวศ–เศรษฐกิจท่องเที่ยว–เกษตร–ประมง เวทีนี้จึงเป็นโอกาสเชิงยุทธศาสตร์ ในการหยิบยก กรณีศึกษาเชียงราย–ท่าตอน เพื่อขอความร่วมมือข้อมูล–เตือนภัย–ควบคุมแหล่งกำเนิด นอกเขตแดนไทย อย่างเป็นทางการ และสื่อสารการบ้านฝั่งไทยว่า เรากำลังทำอะไรอยู่ ตั้งแต่ห้องแล็บจังหวัด–สุ่มตรวจปลา–บ่อบาดาล–Flood Mark–และมาตรการปลอดเผาในห่วงโซ่สินค้าเกษตร

ผลกระทบเศรษฐกิจ–สังคม ตัวเลขที่ “กดดันให้ต้องเร่งแก้”

ผู้ประกอบการท่องเที่ยว–ร้านค้า–ล่องแพริมน้ำ สะท้อนว่า “ฤดูกาลเทศกาลยอดขายแทบเป็นศูนย์” เมื่อข่าวปนเปื้อนกระทบ ความเชื่อมั่น การกลับมาของนักท่องเที่ยวจึงผูกกับ ความชัดเจนด้านคุณภาพน้ำ และ การสื่อสารข้อมูลแบบเรียลไทม์ ขณะเดียวกัน ภาคเกษตรริมน้ำ—ตั้งแต่ผัก พริก กระเทียม จนถึงข้าว—ก็เผชิญความเสี่ยงด้านตลาด (โดยเฉพาะล็อตส่งออก) หากผลตรวจตกมาตรฐานเพียงจุดเดียว ย่อมกระทบ ทั้งห่วงโซ่ ตัวเลขประเมินความเสียหายรวมอาจแตะ หลายพันล้านบาทต่อปี หากปล่อยให้ “ข่าวลบ” ยืดเยื้อ

ทางเดินต่อไป 5 ข้อเสนอเชิงระบบ

  1. เปิดฐานข้อมูลกลาง “น้ำ–ดิน–ปลา” รายเดือน แบบดูง่าย (แดชบอร์ดสาธารณะ) เชื่อมผลตรวจหน่วยงานรัฐ–มหาวิทยาลัย–ชุมชนประมงท้องถิ่น ให้ประชาชน–ผู้ค้า–นักท่องเที่ยว ตรวจสอบได้ตลอดเวลา
  2. เร่งแผน “น้ำสะอาดชุมชน” เจาะบ่อบาดาลน้ำลึก/ระบบประปาหมู่บ้านในพื้นที่วิกฤต ควบคู่โครงการ Mobile Lab ออกตรวจจุดเสี่ยง ให้คำแนะนำการใช้น้ำ–ปรุงอาหาร
  3. โฟกัส “ต้นตอข้ามแดน” ในกรอบ MRC ขอข้อมูลตลอดสายน้ำ–ตะกอน–สารปนเปื้อนแบบ Data Sharing และ Roadmap ร่วม การควบคุมแหล่งกำเนิด
  4. ยึด “ปลอดเผา–ปลอดฝุ่น” เชื่อมซัพพลายเชน ใช้มาตรการนำเข้า–การจัดซื้อภาครัฐ–ฉลากสิ่งแวดล้อม กดแรงจูงใจ “ไม่เผา” สินค้าเกษตรชายแดน
  5. ทำงานร่วมกับชุมชนตั้งแต่ต้นทาง เวทีรับฟังต้อง “อธิบายทางเลือกครบ–ผลกระทบ–งบประมาณ–กำกับดูแล” และ ให้ชุมชนเลือก ทางที่เหมาะกับบริบท ไม่ยัดเยียดโครงสร้างเดิมๆ

สรุปสถานการณ์ เชียงรายกำลังก่อรูป “ระบบเฝ้าระวังเชิงรุก” ที่เริ่มเห็นผลเป็นรูปธรรม—ปลา “ผ่านเกณฑ์” ต่อเนื่อง และมีแผนลงทุนด้านข้อมูล–แล็บจังหวัด–น้ำสะอาด—ขณะเสียงชุมชนจากท่าตอนส่งสัญญาณชัดว่า นโยบายต้องเท่าทันความต้องการจริง น้ำสะอาดมาก่อนโครงสร้างใหญ่ เวที MRC ที่ไทยเป็นเจ้าภาพปลายเดือนนี้ คือจังหวะทองผลักดัน ความร่วมมือข้ามแดน ให้สอดรับกับแผนจังหวัด–มาตรการชาติ เพื่อให้ลุ่มน้ำกก–สาย–รวก–โขง ปลอดภัย–ยั่งยืน ทั้งต่อชีวิต–เศรษฐกิจ–สิ่งแวดล้อม

เครดิตภาพและข้อมูลจาก :

  • สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดเชียงราย
  • คณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ
  • ประปาส่วนภูมิภาค
  • คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (MRC)
 
NAKORN CHIANG RAI NEWS TEAM
กองบรรณาธิการ นครเชียงรายนิวส์ – Nakorn Chiang Rai News
MOST POPULAR
FOLLOW ME
Facebook Youtube Tiktok X-twitter Weibo Instagram Line
NEWS UPDATE
Categories
AROUND CHIANG RAI ENVIRONMENT

เร่งคลายปม “น้ำประปาหมู่บ้านริมกก” พบ 3 จุดต่ำกว่ามาตรฐาน อบจ.ชี้ระบบไม่ผ่านเกณฑ์

  • โลหะหนัก

เร่งคลายปม “น้ำประปาหมู่บ้านริมกก” ปนเปื้อนโลหะหนัก ทส.ระดมหน่วยงานลงพื้นที่ 45 แห่ง—พบ 3 จุดต่ำกว่ามาตรฐาน อบจ.ชี้ระบบไม่ผ่านเกณฑ์–ชาวบ้านไม่ชอบคลอรีน ขณะที่ คพ.เร่งตรวจครบ 18 หมู่บ้าน พร้อมหาแหล่งน้ำทดแทน

เชียงราย, 19 ตุลาคม 2568 — กระแสกังวลเรื่อง น้ำประปาหมู่บ้านริมแม่น้ำกก เสี่ยงปนเปื้อนโลหะหนัก จุดประกาย “ปฏิบัติการเร่งด่วน” ของภาครัฐ เมื่อ นายสุชาติ ชมกลิ่น รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทส.) สั่งการให้ กรมทรัพยากรน้ำ (ทน.) และ กรมควบคุมมลพิษ (คพ.) ลงพื้นที่ตรวจสอบเชิงรุกตลอดแนวลำน้ำในรัศมี 1 กิโลเมตร ทั้งเพื่อคัดกรองระดับความเสี่ยง อุปโภค–บริโภค–เกษตร และเพื่อคลี่คลายข้อเท็จจริงด้วยข้อมูลที่ตรวจสอบได้

ในทางปฏิบัติ สำนักงานทรัพยากรน้ำที่ 1 ได้สำรวจ “ระบบประปาหมู่บ้าน” รอบลำน้ำกก รวม 45 แห่ง พบว่า ประปาบาดาล 29 แห่ง และ ประปาภูเขา 6 แห่ง “ไม่พบผลกระทบ” จากคุณภาพน้ำ ขณะที่ ประปาที่ใช้น้ำผิวดินจากแม่น้ำกก 10 แห่ง ตรวจพบว่า 3 จุดคุณภาพน้ำต่ำกว่ามาตรฐาน ซึ่งกลายเป็น จุดเร่งด่วน สำหรับการออกแบบแหล่งน้ำทดแทนและมาตรการแก้ไขชั่วคราว–ถาวร

ด้าน องค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงราย (อบจ.) นำโดย นางอทิตาธร วันไชยธนวงศ์ นายก อบจ. ชี้ “ปัญหาแกนกลาง” คือ ระบบประปาหมู่บ้านจำนวนมากยังไม่ผ่านมาตรฐาน ทั้งในขั้นตอนทำให้น้ำใส (ตกตะกอน) และขั้นตอนฆ่าเชื้อ (คลอรีเนชัน) โดยสะท้อนข้อเท็จจริงในพื้นที่ว่า “ชาวบ้านไม่ชอบกลิ่นคลอรีน” ทำให้หลายแห่ง ใส่สารส้ม–คลอรีนต่ำกว่าที่ควร เพิ่มความเสี่ยงด้านความขุ่นและการปนเปื้อน

ขณะเดียวกัน คพ. นำทีมลงตรวจพื้นที่รายตำบลตามรายงานจุดเสี่ยง 18 แห่ง โดยเริ่มที่ ต.แม่ยาว อ.เมือง เมื่อวันที่ 17 ต.ค. 2568 ตรวจภาคสนาม ไม่พบสารหนูเบื้องต้น พร้อมเก็บตัวอย่างส่งห้องปฏิบัติการเพื่อวิเคราะห์โลหะหนักชนิดอื่น ๆ ต่อไป พร้อมตั้งเป้าตรวจให้ครบ ทุกจุดที่ถูกรายงาน ภายในสัปดาห์หน้า และ ขยายวงตรวจ ไปยังชุมชนใกล้เคียงเพื่อลดความวิตกกังวล

ทั้งหมดนี้เกิดขึ้นบน “ฉากใหญ่” ของลุ่มน้ำกกที่เป็นแหล่งชีวิตของเชียงราย—ตั้งแต่ครัวเรือน เกษตร แหล่งท่องเที่ยว ไปจนถึงสุขภาวะของคนริมฝั่งน้ำ โจทย์จึงไม่ได้มีแค่ “ค่าตรวจหนึ่งครั้ง” หากคือ “ความเชื่อมั่นระยะยาว” ที่ต้องสร้างด้วยระบบมาตรฐาน ข้อมูลเปิดเผย และการร่วมกำกับของชุมชน

ไทม์ไลน์ “เร่งแก้” ตามสั่งการ สำรวจ 45   เร่งแก้ 3   เดินหน้าตรวจครบ 18 จุดเสี่ยง

1) สำรวจ 45 แห่งรอบลำน้ำกก
นายธีระชุณ บุญสิทธิ์ อธิบดีกรมทรัพยากรน้ำ ระบุผลสำรวจว่า ในรัศมี 1 กิโลเมตรจากแม่น้ำกก มีระบบประปาหมู่บ้านรวม 45 แห่ง แบ่งเป็น บาดาล 29, ประปาภูเขา 6 (ทั้งสองกลุ่ม “ไม่พบผลกระทบ”) และ ใช้แหล่งน้ำผิวดินจากกก 10 แห่ง ซึ่งใน 10 แห่งนี้ ตรวจพบ 3 จุดคุณภาพต่ำกว่ามาตรฐาน จำเป็นต้อง เปลี่ยนแหล่งน้ำ/เสริมการปรับปรุงระบบ อย่างเร่งด่วน

2) แหล่งน้ำทดแทน ระบบกระจายน้ำ
โครงการ ก่อสร้างระบบกระจายน้ำหนองไคร้คราง เพื่อสนับสนุนประปา บ้านสันไทรงาม อ.เวียงเชียงรุ้ง เดินหน้าในฐานะ ทางออกเฉพาะหน้า ด้วยท่อส่งน้ำยาวกว่า 7 กิโลเมตร เพื่อ เพิ่มปริมาณ “น้ำดิบ” สะอาด สำหรับการผลิตประปาชุมชน คาดว่าเมื่อแล้วเสร็จจะ ช่วยประชาชนกว่า 265 ครัวเรือน ส่วนอีก 2 จุดที่ต่ำกว่ามาตรฐาน (บ้านริมกก และบ้านเมืองงิม อ.เมืองเชียงราย) อยู่ระหว่าง สำรวจ ออกแบบ เพื่อเสริมความมั่นคงน้ำ

3) คพ.เร่งตรวจครบ 18 หมู่บ้านเสี่ยง
นายสุรินทร์ วรกิจธำรง อธิบดีกรมควบคุมมลพิษ เปิดเผยว่าได้สั่งการ ตรวจคุณภาพน้ำแบบปูพรม ครอบคลุม 18 แห่ง ที่ถูกรายงาน พบว่า 2 ตัวอย่างแรกที่ ต.แม่ยาว (ระบบประปาภูเขาหมู่ 2 “กะเหรี่ยงรวมมิตร” และระบบประปาบาดาลหมู่ 3 “ห้วยทรายขาว”) ไม่พบสารหนูเบื้องต้นจากชุดตรวจ และได้เก็บตัวอย่างส่งห้องแล็บ ตรวจโลหะหนักชนิดอื่น ๆ ต่อ พร้อม แผนขยายการตรวจ ไปยัง ต.ดอยฮาง ต.รอบเวียง ต.ริมกก ต.เวียงเหนือ ต.ดงมหาวัน ต.หนองป่าก่อ ต.ท่าข้าวเปลือก และ ต.บ้านแซว ภายในสัปดาห์ถัดไป

“ภาพจริงในพื้นที่” จาก อบจ.เชียงราย ระบบไม่มาตรฐาน คลอรีน “ใส่น้อย” เพราะชาวบ้านไม่ชอบกลิ่น

นางอทิตาธร วันไชยธนวงศ์ นายก อบจ.เชียงราย ให้ข้อมูลที่สะท้อน “โครงสร้างปัญหา” ว่า หลายหมู่บ้าน ระบบผลิตประปายังไม่เป็นมาตรฐาน โดยเฉพาะ ขั้นตอนตกตะกอน กรอง ฆ่าเชื้อ ทั้งที่การปนเปื้อนโลหะหนักที่ชาวบ้านกังวล มักเดินมาพร้อมความขุ่นของน้ำ ซึ่งต้องอาศัย สารส้ม และ คลอรีน ตามหลักสุขาภิบาลน้ำ แต่ “ในความจริง” หลายหมู่บ้านใส่น้อยกว่าที่เหมาะสม เนื่องจาก ไม่ชอบกลิ่นคลอรีน ส่งผลให้น้ำ ขุ่น เสี่ยงปนเปื้อน มากขึ้น

“ส่วนของระบบการผลิตน้ำประปา เราตรวจร่วมกับ อว. พบว่าน้ำมีค่าสนิมสูงและมีสารปนเปื้อนบ้าง หลายแห่ง ‘ใส่สารส้ม คลอรีนน้อย’ เพราะชาวบ้านไม่ชอบกลิ่น ทำให้องค์ประกอบเสี่ยงมาพร้อมความขุ่นของน้ำ” — นางอทิตาธร วันไชยธนวงศ์ นายก อบจ.เชียงราย

อบจ.เตรียมเดินหน้า “ต้นแบบระบบประปาหมู่บ้านมาตรฐาน” 2–3 แห่ง ร่วมกับ กระทรวง อว. เพื่อเป็น โมเดลปรับปรุงอย่างประหยัด ให้ท้องถิ่นอื่นนำไปปรับใช้ พร้อม รณรงค์ลดการใช้สารเคมีการเกษตร ที่รั่วไหลลงดิน แหล่งน้ำ และ แจกเครื่องทดสอบความขุ่น ให้หมู่บ้านเฝ้าระวังเบื้องต้นด้วยตนเอง

ในมิติ ต้นน้ำ ระหว่างประเทศ นายก อบจ.สะท้อนข้อกังวลเรื่อง “กิจกรรมเหมืองแร่ฝั่งเมียนมา” ในลำน้ำกกตอนบน และเสนอให้รัฐบาลไทย เจรจาหารือระบบจัดการของเสีย ร่วมกับฝ่ายเมียนมา เพื่อแก้ปัญหา “เหตุ–ปัจจัย” ต้นทางควบคู่ไปกับ มาตรการปลายน้ำ ภายในประเทศ

คุณภาพน้ำ “โดยรวมพอใช้” แต่เชิงปฏิบัติยังต้องเข้ม MRC-WQMN และการเฝ้าระวังระยะยาว

นอกเหนือจากการตรวจเฉพาะจุดเสี่ยง กรมทรัพยากรน้ำยังใช้ เครือข่ายติดตามคุณภาพน้ำแม่น้ำโขง (MRC – Water Quality Monitoring Network: WQMN) ควบคู่ไปกับการเก็บตัวอย่างที่ สะพานแม่น้ำกก ซึ่งล่าสุดผลวิเคราะห์จาก กองวิจัยพัฒนาและอุทกวิทยา ระบุว่า คุณภาพน้ำโดยรวม “อยู่ในเกณฑ์พอใช้” แต่การเฝ้าระวังต้อง ต่อเนื่อง เข้มข้น โดยเฉพาะใน จุดที่มีฝายรับน้ำ จุดผลิตน้ำประปา และ พื้นที่เกษตร ที่อ่อนไหวต่อการปนเปื้อน

แก่นสำคัญ คือ ต้องทำให้ ข้อมูลคุณภาพน้ำ “เข้าถึงได้” และ “เข้าใจง่าย” ทั้งค่าความขุ่น โลหะหนัก และตัวชี้วัดสุขาภิบาล เพื่อให้ชุมชน สังเกตสัญญาณเสี่ยง และ ร่วมกำกับมาตรฐาน กับหน่วยงานรัฐอย่างมีพลัง

ทำไม “น้ำประปาหมู่บ้าน” สะดุด และควรแก้อย่างไร

วิศวกรรมสุขาภิบาลชี้ว่า ระบบประปาหมู่บ้าน ที่ยั่งยืนต้องครบ 4 วงจร ตั้งแต่ คัดเลือกแหล่งน้ำ ปรับปรุงคุณภาพ ฆ่าเชื้อ คงเหลือคลอรีนในระบบ ประกอบกับ การบำรุงรักษา (O&M) และ การสื่อสารกับผู้ใช้น้ำ อย่างต่อเนื่อง

  1. แหล่งน้ำ หากแหล่งน้ำผิวดิน “มีความขุ่นสูง/ไหลผ่านพื้นที่กิจกรรมเสี่ยง” ต้องมี กระบวนการตกตะกอน กรอง ที่เพียงพอ และ จุดจ่ายคลอรีน ที่ควบคุมได้ ส่วน บาดาล ประปาภูเขา แม้เสถียรกว่า แต่ยังต้องเฝ้าระวัง โลหะหนัก จุลชีพ ตามรอบ
  2. การปรับปรุงคุณภาพ สารส้ม ช่วยจับตะกอน ลดความขุ่น และ คลอรีน ฆ่าเชื้อ แต่ ปริมาณ จุดใส่ ระยะเวลาสัมผัส ต้องพอเหมาะ การ “ใส่น้อยเพราะกลิ่น” ทำให้ฆ่าเชื้อไม่ครบและลด “ความมั่นใจ” ของระบบทั้งสาย
  3. คลอรีนคงเหลือปลายท่อ หลักสุขาภิบาลเน้นให้ มีคลอรีนคงเหลือ ปลายระบบเพื่อความปลอดภัยในท่อจ่าย—ตรงนี้ต้อง สื่อสารกับชุมชน ว่ากลิ่นคลอรีน “เล็กน้อย” คือ เกราะป้องกัน ที่ทำให้น้ำ ปลอดภัยตลอดเส้นทาง
  4. เครื่องมือ คน งบ ประปาหมู่บ้านจำนวนมาก “ทำได้” หากได้รับ งบย่อยเพื่อปรับปรุงไม่น้อย (เช่น ระบบตกตะกอน/กรองพื้นฐาน, ปั๊ม ท่อ, ตู้ควบคุมคลอรีน) ควบคู่กับ การอบรมผู้ดูแลระบบ และ คู่มือ O&M แบบง่าย

การ “วางต้นแบบ” 2–3 แห่งที่ อบจ. จะทำร่วมกับ อว. จึงเป็น ทางเดินที่เหมาะ เพื่อ พิสูจน์แนวทาง งบประมาณ ขีดความสามารถชุมชน ก่อนขยายผลสู่เครือข่ายหมู่บ้านอื่น ๆ

โรดแมป “เชิงบูรณาการ” ทำทันที ทำระยะกลาง ทำยั่งยืน

ทำทันที (1–4 สัปดาห์)

  • เร่งตรวจครบ 18 หมู่บ้านเสี่ยง (คพ. + สธ. + ท้องถิ่น) พร้อม เผยแพร่ผลเป็นรายจุด บนแพลตฟอร์มสาธารณะ
  • ตั้งจุดแจกน้ำสะอาดชั่วคราว/น้ำบรรจุภาชนะ ในพื้นที่ที่ “ต่ำกว่ามาตรฐาน” หรือยังอยู่ระหว่างปรับปรุง
  • ใส่คลอรีน ควบคุมความขุ่น ตามคำแนะนำของผู้เชี่ยวชาญ พร้อม สื่อสารเรื่อง “กลิ่นคลอรีน” ให้เข้าใจร่วมกัน
  • ตั้งฮอตไลน์ จุดร้องเรียน และ คณะทำงานร่วมชุมชน เพื่อติดตามการแก้ไขแบบ day-by-day

ทำระยะกลาง (1–6 เดือน)

  • ต้นแบบประปามาตรฐาน 2–3 แห่ง ร่วม อว. พร้อม คู่มือ O&M และ โปรแกรมอบรมผู้ดูแลระบบ
  • โครงข่ายเซ็นเซอร์ชุมชน (ชุดตรวจความขุ่น/ชุดทดสอบภาคสนาม) รายงานผล ผ่านบอร์ดชุมชน + ออนไลน์ เพื่อสร้าง “การเฝ้าระวังร่วม”
  • เดินหน้าโครงข่ายท่อหนองไคร้คราง   สันไทรงาม และออกแบบระบบทดแทน บ้านริมกก บ้านเมืองงิม
  • สำรวจแหล่งน้ำสำรอง (บาดาล/อ่างเก็บน้ำขนาดเล็ก/ฝาย) ในรัศมีใช้งานได้จริง เผื่อสถานการณ์ฉุกเฉิน

ทำยั่งยืน (6–24 เดือน)

  • ยกระดับมาตรฐานประปาหมู่บ้านทั้งจังหวัด (จัดงบย่อย “กองทุนยกระดับระบบน้ำอุปโภค–บริโภค”)
  • เปิดข้อมูลคุณภาพน้ำแบบถาวร (แดชบอร์ดสาธารณะ) จาก ทน.–คพ.–สธ.–อบจ.–ท้องถิ่น
  • ความร่วมมือข้ามพรมแดน จัดทำ กรอบหารือด้านสิ่งแวดล้อมลำน้ำกก ร่วมหน่วยงานเมียนมา (ประเด็นเหมือง ของเสีย มาตรการกันตะกอน)
  • รณรงค์เกษตรปลอดการปนเปื้อน (ลดใช้สารเคมี/แนวกันชนริมน้ำ) เพื่อ ตัดต้นตอ “สารลงน้ำ” เชิงระบบ

คำถามปลายข่าวที่สังคมควรถามร่วมกัน

  1. ข้อมูล–ความโปร่งใส ผลตรวจทั้ง 18 หมู่บ้าน จะเผยแพร่ เมื่อใด–รูปแบบใด ให้ประชาชนตรวจสอบได้เอง
  2. มาตรการชั่วคราว พื้นที่ “ต่ำกว่ามาตรฐาน” จะได้รับ น้ำสะอาดทดแทน อย่างไร และใครรับผิดชอบค่าใช้จ่าย
  3. มาตรฐานเดียวกันทั้งจังหวัด ต้นแบบ 2–3 แห่ง จะ ขยายผลทั่วจังหวัด ด้วย งบ–คน–ระยะเวลา อย่างไร
  4. ต้นน้ำระหว่างประเทศ ไทยจะเดินหน้า หารือเมียนมา เรื่องแหล่งกำเนิดมลพิษในลำน้ำกก เมื่อใด–อย่างไร–และใครเป็นเจ้าภาพ

คำถามเหล่านี้คือ “ตัวชี้วัด” ว่าการแก้ปัญหาจะไม่หยุดอยู่ที่ข่าว แต่ เดินต่อ ไปสู่ “ความเชื่อมั่น” ที่ประชาชนสัมผัสได้จริง

เสียงจากพื้นที่–เสียงจากรัฐ จุดร่วมคือ “ความปลอดภัยของคนเชียงราย”

  • ชุมชน ต้องการน้ำที่ ดื่ม กิน ใช้ ได้อย่าง ไร้กังวล และต้องการทราบ ความเสี่ยงจริง แผนสำรอง ช่องทางช่วยเหลือ ที่ชัดเจน
  • ท้องถิ่น (อบจ.–อปท.) ต้องการ งบย่อย–องค์ความรู้–เครื่องมือ เพื่อปรับปรุงระบบประปาหมู่บ้าน ในต้นทุนที่ประชาชนรับได้
  • หน่วยงานรัฐส่วนกลาง (ทน.–คพ.–สธ.) เร่ง ตรวจ–วิเคราะห์–ประสานแหล่งน้ำทดแทน และพัฒนา ระบบข้อมูลเปิด ให้ตรวจสอบได้
  • มิติต้นน้ำ–ข้ามแดน ต้องการ กรอบความร่วมมือ ที่ต่อเนื่อง เพื่อให้ “เหตุ–ปัจจัย” ไม่ย้อนกลับมาเป็นปมซ้ำ

จุดร่วม ของทุกฝ่ายคือ ความปลอดภัยของคนเชียงราย และ ศักดิ์ศรีของลุ่มน้ำกก ที่ต้องคงความอุดมสมบูรณ์—นี่คือเดิมพันที่สูงกว่า “ตัวเลขในใบรายงาน” และต้องชนะด้วย มาตรฐาน–สื่อสาร–และการลงมือทำอย่างโปร่งใส

ยกระดับด้วยมาตรฐาน–ยั่งยืนด้วยความร่วมมือ

กรณี “น้ำประปาหมู่บ้านริมกก” ทำให้เราเห็นภาพ กลไกฉุกเฉิน ของภาครัฐที่ “ติดเครื่องไว” ทั้งการสำรวจ 45 แห่ง การแก้ไขจุดต่ำมาตรฐาน 3 แห่ง การส่งทีม คพ. ตรวจครบ 18 หมู่บ้านเสี่ยง และการหาแหล่งน้ำทดแทน วางระบบกระจายน้ำใหม่ ขณะเดียวกัน “เสียงจริงจากพื้นที่” ช่วยเปิดโปง คอขวดเชิงระบบ ของประปาหมู่บ้าน—ตั้งแต่วิธีคิดเรื่องคลอรีนที่ “ไม่เป็นมิตรต่อจมูก” จนกลายเป็น “ไม่เป็นมิตรต่อสุขอนามัย”—ไปจนถึงโจทย์ต้นน้ำต่างแดน

คำตอบของจังหวัดจึงไม่ใช่ “เลือกอย่างใดอย่างหนึ่ง” แต่คือ “ทำทั้งหมด” ในจังหวะที่เหมาะสม ตรวจให้เร็ว ช่วยให้ทัน ปรับระบบให้ผ่านมาตรฐาน เปิดข้อมูลให้ตรวจสอบ และเชื่อมมือกับเพื่อนบ้านให้เหตุ ปัจจัยถูกแก้ที่ต้นทาง หากทำได้ครบ “ความเชื่อมั่น” จะกลับมา ท่ามกลางฤดูกาลท่องเที่ยวปลายปีที่เชียงรายหวังให้ “เมืองสุขภาพ–เมืองแห่งสายน้ำ” กลับมาสมชื่อ

เครดิตภาพและข้อมูลจาก :

  • กรมทรัพยากรน้ำ (ทน.) / สำนักงานทรัพยากรน้ำที่ 1
  • กรมควบคุมมลพิษ (คพ.)
  • องค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงราย (อบจ.)
  • ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ จังหวัดเชียงราย (กระทรวงสาธารณสุข)
  • สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จังหวัดเชียงราย
  • คณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ (ทส.)
  • Mekong River Commission (MRC) – Water Quality Monitoring Network (WQMN)
 
NAKORN CHIANG RAI NEWS TEAM
กองบรรณาธิการ นครเชียงรายนิวส์ – Nakorn Chiang Rai News
MOST POPULAR
FOLLOW ME
Facebook Youtube Tiktok X-twitter Weibo Instagram Line
NEWS UPDATE
Categories
ENVIRONMENT

วิกฤตแม่น้ำกก พบ “สารตะกั่วเกินมาตรฐาน” 18 หมู่บ้าน กปภ. ทุ่ม 2 พันล้านย้ายแหล่งน้ำดิบ

  • โลหะหนัก

“น้ำกกปนเปื้อนตะกั่ว” ลุกลาม 18 หมู่บ้าน กปภ.ทุ่ม 2 พันล้านย้ายแหล่งน้ำดิบ—ตั้งคำถามย้ายไปใช้น้ำโขง ปลอดภัยจริงหรือไม่? จังหวัดเร่งวางแผนสำรอง–ชุมชนท่องเที่ยวต้นน้ำขาดทุนทะลุล้าน

เชียงราย, 12 ตุลาคม 2568 — วิกฤตคุณภาพน้ำในลุ่มน้ำกกขยับจาก “สัญญาณเตือน” สู่ “ภาวะต้องเฝ้าระวังใกล้ชิด” เมื่อ ผลตรวจของกระทรวงสาธารณสุข ยืนยันการพบ สารตะกั่วเกินค่ามาตรฐาน ใน ประปาหมู่บ้าน 18 แห่ง ครอบคลุมพื้นที่ อำเภอเมือง เวียงชัย เวียงเชียงรุ้ง แม่จัน ดอยหลวง และเชียงแสน ขณะที่ การประปาส่วนภูมิภาค (กปภ.) ประกาศแผนแก้ปัญหาระยะยาว วงเงินรวมกว่า 2,000 ล้านบาท เพื่อ “ย้ายแหล่งน้ำดิบ” ออกจากพื้นที่เสี่ยง โดยโครงการหลักแบ่งเป็น สายแม่สาย (ย้ายไปใช้น้ำดิบจากแม่น้ำโขง ผลิตน้ำที่ อ.เชียงแสน งบประมาณ 916 ล้านบาท คาดเสร็จปี 2570) และ สายเชียงราย (เปลี่ยนไปใช้น้ำจากโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว งบประมาณที่เตรียมเสนอ 1,000 ล้านบาท ในปีงบฯ 2571)

อย่างไรก็ดี การตัดสินใจ “ย้ายไปใช้น้ำโขง” จุดกระแสคำถามตามมา เนื่องจาก ข้อมูลคุณภาพน้ำบางช่วงจากกรมควบคุมมลพิษและคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (MRC) เคยชี้ถึงการพบ โลหะหนักเกินมาตรฐาน บางตัวในแม่น้ำโขง “ต่อเนื่องในบางช่วงเวลา” ส่งผลให้ภาคประชาชน–ผู้ประกอบการ–ชุมชนริมโขงกังวลว่า การเปลี่ยนแหล่งน้ำ อาจ “ย้ายปัญหา” มากกว่าจะ “ยุติปัญหา” ทว่า ฝ่ายจังหวัด โดย นายประเสริฐ จิตต์พลีชีพ รองผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย ย้ำว่า มีแผนสำรอง โดยเตรียม ต่อท่อสู่น้ำดิบจากแม่น้ำคำ ซึ่ง กรมชลประทาน ได้งบประมาณก่อสร้าง อ่างเก็บน้ำใหม่ แล้ว และเมื่อโครงการของ กปภ. เชื่อมต่อน้ำดิบจากแหล่งใหม่เสร็จ จะสามารถ ขยายพื้นที่บริการ ให้ครอบคลุมชุมชนตามแนวท่อส่งน้ำได้ทันที

ข้อมูลทางสถิติและคุณภาพน้ำ

  • ผลการตรวจพบสารตะกั่วเกินมาตรฐาน: 18 หมู่บ้าน (ตุลาคม 2568)
  • แนวโน้มการเพิ่มขึ้น: มิถุนายน 2568 = 4 หมู่บ้าน → กรกฎาคม 2568 = 6 หมู่บ้าน → ตุลาคม 2568 = 18 หมู่บ้าน
  • ความเสียหายทางเศรษฐกิจ (ผู้ประกอบการ 10 ราย): สูญเสีย 1,006,090 บาท (ปี 2568)
  • จำนวนนักท่องเที่ยวสูงสุดในช่วงสงกรานต์: 12,000 คนต่อวัน
  • งบประมาณโครงการแก้ไข: 2,000 ล้านบาท (2 โครงการ)

 

ชีวิตที่ถูกคร่าด้วยสารตะกั่ว วิกฤตน้ำประปา 18 หมู่บ้านเชียงราย ต้นเหตุปัญหาและการเปิดเผยครั้งแรก

เมื่อวันที่ 10 ตุลาคม 2568 สถานการณ์มลพิษในแม่น้ำกก จังหวัดเชียงราย ได้ถูกแสงสว่างเปิดเผยต่อสาธารณชน หลังจากนายภัทรพงษ์ ลีลาภัทร์ สส.เชียงใหม่ พรรคประชาชน ได้โพสต์ข้อมูลผลการตรวจน้ำประปาหมู่บ้านริมแม่น้ำกกที่ดำเนินการโดยกระทรวงสาธารณสุข ผลการตรวจพบว่าน้ำประปา 18 หมู่บ้านมีสารตะกั่วเกินค่ามาตรฐาน ซึ่งเป็นข้อเท็จจริงที่กลายเป็นระเนาะระนาดในวงการสาธารณะ

ความเสี่ยงต่อสุขภาพของประชาชนในพื้นที่นี้ไม่ใช่เรื่องเล็กน้อย สารตะกั่วที่ปะปนอยู่ในน้ำที่ผู้คนใช้ในกิจกรรมประจำวันของพวกเขา เช่น การแปรงฟัน ล้างหน้า และล้างอาหาร ถือเป็นภัยอนัตรายต่อระบบประสาท ระบบหลอดเลือด และระบบภูมิคุ้มกันของรางกาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับเด็กๆ ที่ความเสี่ยงต่อการสะสมสารตะกั่วในร่างกายจะสูงกว่ามากเมื่อเทียบกับผู้ใหญ่

หมู่บ้านที่ประสบปัญหาครอบคลุมเขตพื้นที่กว้างใหญ่ที่สำคัญของจังหวัดเชียงราย รวมถึง หมู่ 2, 3, 4 ตำบลแม่ยาว และหมู่ 3, 4 ตำบลดอยฮาง ในอำเภอเมือง ตลอดจนหมู่บ้านในตำบลรอบเวียง ตำบลเวียงเหนือ ตำบลดงมหาวัน ตำบลท่าข้าวเปลือก ตำบลหนองป่าก่อ และตำบลศรีดอนมูล ที่ท่ืดเดินเข้าไปในอำเภออื่นๆ เช่น เวียงชัย เวียงเชียงรุ้ง แม่จัน ดอยหลวง และเชียงแสน

ความร้ายแรงที่เพิ่มขึ้นทีละเดือน สัญญาณเตือนที่ไม่ได้ยินสะท้อน

สิ่งที่น่าวิตกกังวลยิ่งกว่านั้น คือการที่จำนวนหมู่บ้านที่พบปัญหาสารตะกั่วเกินมาตรฐานไม่ได้หยุดนิ่ง แต่กลับเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องทุกเดือน ในเดือนมิถุนายน 2568 มีเพียง 4 หมู่บ้านที่มีค่าสารตะกั่วเกินมาตรฐาน แต่ถึงเดือนกรกฎาคมของปีเดียวกัน ตัวเลขนี้ได้ทวีเท่าตัวเป็น 6 หมู่บ้าน และเมื่อถึงเดือนตุลาคม จำนวนนี้ได้พุ่งขึ้นไปถึง 18 หมู่บ้าน

แนวโน้มการเพิ่มขึ้นแบบค่อยเป็นค่อยไปของปัญหานี้สะท้อนให้เห็นถึงความลึกซึ้งของสถานการณ์ที่มีอยู่ภายใต้พื้นผิว มันไม่ได้เป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นอย่างไม่คาดคิด แต่เป็นปัญหาที่ค่อยๆ ก้าวหน้าไปโดยระบบสาธารณสุขและหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้องดูเหมือนจะกำลังสวมหน้ากากว่า “ทุกอย่างเป็นไปด้วยดี”

นายภัทรพงษ์ ลีลาภัทร์ โจมตีการไม่ทำหน้าที่ของภาครัฐว่า “รัฐมนตรีและหลายหน่วยงาน พูดเป็นเสียงเดียวกันว่า น้ำกกไม่ปนเปื้อนและสารหนูต่ำกว่ามาตรฐานแล้ว ตรวจไม่พบสารหนูแล้ว โดยคำพูดเหล่านี้สะท้อนถึงความไม่ใส่ใจในปัญหาอย่างชัดเจน” เขาเน้นว่าประชาชนในพื้นที่กำลังใช้น้ำเป็นพิษในการแปรงฟัน ล้างหน้า ล้างผัก ล้างอาหารและภาชนะที่จะใช้รับประทาน โดยที่ภาครัฐไม่ทำอะไรเลย ทั้งๆ ที่ผลตรวจก็กองวางอยู่ตรงหน้า

แผนแก้ไขระยะยาวของ กปภ. ทุ่ม 2 พันล้านบาท ย้ายแหล่งน้ำดิบ

การประปาส่วนภูมิภาค (กปภ.) ได้ตอบสนองต่อวิกฤตการณ์นี้ด้วยแผนการแก้ไขปัญหาอย่างกว้างขวาง โดยนายจักรพงศ์ คำจันทร์ ผู้ว่าการ กปภ. เปิดเผยว่า องค์กรได้วางแผนลงทุนกว่า 2,000 ล้านบาทในสองโครงการหลักเพื่อแก้ไขปัญหาน้ำดิบปนเปื้อนในระยะยาว

โครงการที่หนึ่ง กปภ. สาขาแม่สาย

กปภ. สาขาแม่สายได้เริ่มดำเนินการก่อสร้างสถานีผลิตน้ำประปาแห่งใหม่ที่อำเภอเชียงแสน ด้วยงบประมาณลงทุน 916.094 ล้านบาท โครงการนี้มีเป้าหมายเพื่อแก้ไขปัญหาการปนเปื้อนของแม่น้ำสายและแม่น้ำรวก โดยการเปลี่ยนมาใช้น้ำดิบจากแม่น้ำโขงแทน ปัจจุบัน สถานีผลิตน้ำแห่งใหม่นี้คาดว่าจะแล้วเสร็จในปี 2570 (พ.ศ. 2570) และจะส่งน้ำประปาไปยังอำเภอแม่จัน อำเภอห้วยไคร้ และอำเภอแม่สาย ซึ่งจะสามารถให้บริการประชาชนได้เพียงพอต่อความต้องการใช้น้ำในปัจจุบันและรองรับการขยายตัวของชุมชนในอนาคต

โครงการที่สอง กปภ. สาขาเชียงราย

สำหรับ กปภ. สาขาเชียงราย ซึ่งปัจจุบันใช้น้ำดิบจากแม่น้ำกก องค์กรได้ตัดสินใจเปลี่ยนไปใช้แหล่งน้ำใหม่เพื่อลดความเสี่ยง โดยการประสานกับกรมชลประทานเพื่อขอใช้น้ำจากโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว ที่ตั้งอยู่ในอำเภอแม่ลาว โครงการนี้จะมีการก่อสร้างสถานีผลิตน้ำแห่งใหม่เพื่อส่งน้ำประปามายังตัวเมืองเชียงราย และคาดว่าจะใช้งบประมาณลงทุนราว 1,000 ล้านบาท ซึ่งปัจจุบันอยู่ระหว่างขออนุมัติจัดสรรงบประมาณจากรัฐบาล โดยคาดหวังว่าจะเสนองบประมาณในปีงบประมาณ 2571

ข้อกังวลใหม่ แม่น้ำโขงเป็นแหล่งน้ำที่แท้จริงหรือ?

อย่างไรก็ตาม แนวทางการแก้ไขของ กปภ. กลับเพิ่งเกิดวิพากษ์วิจารณ์จากหลายฝ่าย เพราะผลการตรวจคุณภาพน้ำของกรมควบคุมมลพิษและคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (MRC) ได้พบว่าแม่น้ำโขง ซึ่งจะกลายเป็นแหล่งน้ำดิบใหม่ของ กปภ. นั้น ก็มีสารโลหะหนักปนเปื้อนเกินค่ามาตรฐานมาอย่างต่อเนื่อง

ความขัดแย้งนี้เปิดเผยให้เห็นถึงปัญหาที่ลึกซึ้งยิ่งกว่า มลพิษในแม่น้ำกดมิใช่เพียงปัญหาในท้องถิ่น แต่เป็นอาการของวิกฤตน้ำในวงกว้างที่ขยายทั่วพื้นที่ลุ่มแม่น้ำโขง ปัญหาการปนเปื้อนของสารโลหะหนักเกินมาตรฐานในแม่น้ำโขงนั้นมีพื้นฐานมาจากหลายแหล่ง ไม่ว่าจะเป็นจากเหมืองในประเทศพม่า ที่อยู่เหนือขึ้นไปในแม่น้ำโขง หรือจากกิจกรรมอื่นๆ ในลุ่มแม่น้ำ

แผนสำรองและแนวทางการป้องกันของจังหวัด

นายประเสริฐ จิตต์พลีชีพ รองผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย ได้เข้ามาชี้แจงเรื่องการปนเปื้อนในแม่น้ำโขงว่า กปภ. ได้เตรียมแผนสำรองไว้แล้ว โดยจะมีการต่อท่อไปยังแหล่งน้ำดิบในแม่น้ำคำ ซึ่งกรมชลประทานได้รับการอนุมัติงบประมาณสำหรับสร้างอ่างเก็บน้ำแห่งใหม่แล้ว แม้ว่ากำหนดเวลาสิ้นสุดโครงการนี้ยังไม่ชัดเจน

สำหรับปัญหาการปนเปื้อนสารตะกั่วในน้ำประปาชุมชน (นอกพื้นที่บริการของ กปภ.) รองผู้ว่าราชการกล่าวว่าได้มอบหมายให้สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเข้าตรวจและเฝ้าระวังคุณภาพน้ำทุกเดือน และจะเข้าไปดูแลแก้ไขทันที นอกจากนี้ เมื่อโครงการเชื่อมต่อน้ำดิบจากแหล่งใหม่ของ กปภ. แล้วเสร็จ จะสามารถขยายพื้นที่บริการไปยังชุมชนต่างๆ ตามแนวท่อส่งน้ำได้ทันที

นายจักรพงษ์ ผู้ว่าการ กปภ. ยืนยันว่าแม้ว่าน้ำดิบจะมีสารปนเปื้อน แต่ กปภ. สามารถผลิตน้ำประปาและควบคุมคุณภาพน้ำเพื่อให้ประชาชนสามารถใช้อุปโภคบริโภคได้อย่างมั่นใจ โดยได้นำนวัตกรรมใหม่ๆ มาใช้ในการกำจัดสารปนเปื้อนและปรับปรุงคุณภาพน้ำ พร้อมทั้งมีการตรวจสอบคุณภาพน้ำอย่างสม่ำเสมอ

วิกฤตเศรษฐกิจขนานไป ชุมชนท่าตอนพังยับ

นอกเหนือจากความเสี่ยงต่อสุขภาพ วิกฤตการณ์แม่น้ำกกได้สร้างความเสียหายทางเศรษฐกิจที่หนักหน่วงต่อชุมชนท้องถิ่นอย่างรุนแรง โดยเฉพาะบ้านแก่งทรายมูล ตำบลท่าตอน อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ แหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติที่เคยเป็นตัวจุดโฟกัสของนักท่องเที่ยวต่างชาติ

ข้อมูลจากการสำรวจของมูลนิธิร่มโพธิ์ สมาคมแม่น้ำเพื่อชีวิต และอาจารย์สืบสกุล กิจนุกร จากมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง เปิดเผยถึงระดับความเสียหายที่แท้จริง ในปี 2567 ผู้ประกอบการ 10 ราย ในชุมชนบ้านแก่งทรายมูล มีจำนวนซุ้มอาหารรวม 214 ซุ้ม ทำให้เกิดรายได้รวม 2,902,450 บาท หลังหักค่าใช้จ่ายต่างๆ (ค่าจ้างทำซุ้ม วัสดุอุปกรณ์ พนักงาน แม่ครัว ค่าเช่าสถานที่ ค่าซื้อของเข้าร้าน และค่าใช้จ่ายอื่นๆ) จำนวน 2,109,432 บาท พวกเขายังคงมีกำไรถึง 947,000 บาท

แต่สถานการณ์พลิกแพลงอย่างมหาวิบัติเมื่อวิกฤตการณ์ปนเปื้อนในแม่น้ำกกเกิดขึ้น ในปี 2568 จำนวนซุ้มลดลงเหลือเพียง 170 ซุ้ม ต้นทุนรวมยังคงอยู่ที่ 1,120,090 บาท แต่รายได้จากการขายของลดลงโหรดน้อยเหลือแค่ 114,000 บาท ผลสุดท้าย ผู้ประกอบการเหล่านี้ประสบภาวะขาดทุนถึง 1,006,090 บาท ในปีเดียว

ตัวเลขนี้ยังเป็นเพียงตัวอย่างจากผู้ประกอบการ 10 รายในจุดเดียวเท่านั้น ถ้าคำนวณรวมทั้งพื้นที่อำเภอแม่อายที่มีจุดทำซุ้มอาหารเกือบ 4 จุด มีผู้ประกอบการไม่ต่ำกว่า 150 ราย มูลค่าความเสียหายที่รวบรวมได้นี้คิดเป็นเพียงร้อยละ 7 ของจำนวนผู้ประกอบการทั้งหมดในอำเภอแม่อาย สถานการณ์นี้ชี้ให้เห็นว่า มูลค่าความเสียหายจริงนั้นสูงกว่าตัวเลขอย่างมาก

ทำลายห่วงโซ่เศรษฐกิจที่สร้างมาหลายสิบปี

บ้านแก่งทรายมูล เคยเป็นสถานที่ที่หลั่งไหลไปด้วยชีวิต โดยนักท่องเที่ยวต่างชาติเข้ามาเป็นจำนวนมหาศาล เพราะเสน่ห์ของธรรมชาติลำน้ำกกที่ร่มรื่นสวยงาม แง่งหิน และน้ำใสไหลเย็น ช่วงเทศกาลสงกรานต์ แม่น้ำกกจะกลายเป็นแหล่งรวมตัวของมนุษย์จากหลายพื้นที่ เคยมีนักท่องเที่ยวสูงสุดถึง 12,000 คนต่อวัน

ห่วงโซ่เศรษฐกิจของชุมชนที่สร้างขึ้นมาอย่างยาวนานตั้งแต่ทศวรรษ 2510 ครอบคลุมผู้คนหลากหลายกลุ่ม ไม่เพียงแต่ผู้ประกอบการร้านอาหารและซุ้มอาหาร แต่ยังรวมถึงผู้ขายวัสดุทำซุ้ม แรงงาน พนักงานเสิร์ฟ แม่ครัว ผู้ค้าเล็กน้อย แม่ค้าเร่ และแม่นายจ้างที่บ้าน นอกจากนี้ยังมีเด็กนักเรียนที่ได้ประกอบอาชีพในหน้าซุ้มเป็นรายได้เสริมในช่วงวันหยุดเทศกาล

แต่ปัจจุบันนี้ ชาวบ้านไม่กล้าลงน้ำ ใช้น้ำ หรือหาปลาในแม่น้ำกก ความเสน่ห์ที่เคยดึงดูดนักท่องเที่ยวต่างชาติให้หลั่งไหลเข้าสู่ท่าตอนหายไปเสีย นักท่องเที่ยวต่างชาติหายไปเกือบทั้งหมด และภาพลักษณ์การท่องเที่ยวธรรมชาติที่สวยงามของพื้นที่ก็หายไปพร้อมกัน

เสียงร้องขอความช่วยเหลือที่ยังไม่ได้รับการตอบสนอง

ปัญหาที่ผ่านเข้ามาแล้ว เหลือเพียงคำถามเดียวที่หลายผู้ประกอบการ หลายครอบครัวในชุมชนต่างหวังจะฟัง ใครจะเข้ามาช่วยเหลือ? ทางมูลนิธิร่มโพธิ์ และสมาคมแม่น้ำเพื่อชีวิต ร่วมกับอาจารย์สืบสกุล กิจนุกร จากมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง ได้กำลังดำเนินการเก็บรวบรวมข้อมูลความเสียหายทั้งหมดที่เกิดขึ้นในพื้นที่อย่างละเอียด

ห้องเรียนองค์กรเหล่านี้เตรียมยื่นเรื่องต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้องให้เข้ามาพิจารณาแนวทางการช่วยเหลือและเยียวยาผู้ประกอบการที่ได้รับผลกระทบอย่างเร่งด่วน แต่จากเหตุการณ์ดังกล่าว เสียงเรียกร้องความเป็นธรรมและความช่วยเหลือเหล่านี้ยังคงอยู่ในห้องอพยพของการไม่ได้ยินในวงการราชการ

สถานการณ์น้ำประปา 18 หมู่บ้านปนเปื้อนสารตะกั่วในเชียงรายนี้ไม่ใช่เพียงเรื่องเทคนิคเกี่ยวกับคุณภาพน้ำดิบ แต่เป็นปัญหาที่สัมพันธ์กับชีวิตจริงของประชาชน ชุมชน และเศรษฐกิจท้องถิ่นที่กำลังทรุดโทรมอยู่ เราต้องรอดูว่าระบบราชการจะเดินหน้าหรือล่มสลายในการจัดการวิกฤตการณ์ที่ชีวิตของมนุษย์กำลังหันคว่ำ

เครดิตภาพและข้อมูลจาก :

  • กระทรวงสาธารณสุข (ผลการตรวจน้ำประปาหมู่บ้าน)
  • การประปาส่วนภูมิภาค (กปภ.) – แผนแก้ไขปัญหาระยะยาวและระยะเร่งด่วน
  • สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงราย
  • กรมควบคุมมลพิษ (ผลการตรวจคุณภาพน้ำแม่น้ำโขง)
  • คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (MRC)
  • กรมชลประทาน (โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว)
  • สำนักราชการจังหวัดเชียงราย
  • มูลนิธิร่มโพธิ์ (การสำรวจความเสียหายทางเศรษฐกิจ)
  • สมาคมแม่น้ำเพื่อชีวิต (การสำรวจความเสียหายทางเศรษฐกิจ)
  • มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง (ผ่านอาจารย์สืบสกุล กิจนุกร)
  • นายภัทรพงษ์ ลีลาภัทร์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พรรคประชาชน จังหวัดเชียงใหม่ (ผู้เปิดเผยปัญหา)
  • นายประเสริฐ จิตต์พลีชีพ รองผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย
  • นายจักรพงศ์ คำจันทร์ ผู้ว่าการการประปาส่วนภูมิภาค
 
NAKORN CHIANG RAI NEWS TEAM
กองบรรณาธิการ นครเชียงรายนิวส์ – Nakorn Chiang Rai News
MOST POPULAR
FOLLOW ME
Facebook Youtube Tiktok X-twitter Weibo Instagram Line
NEWS UPDATE
Categories
AROUND CHIANG RAI SOCIETY & POLITICS

วิกฤตโขง! ชาวประมงหาปลาได้แต่ขายไม่ได้ วุฒิสภาชี้เร่งหาแม่งาน

  • โลหะหนัก

เงาทมิฬใต้สายน้ำโขง เมื่อ ‘สร้อยมุกแห่งเอเชีย’ กลายเป็น ‘กับดักพิษ’ ข้ามแดน

เชียงราย, 20 กันยายน 2568 – สะเทือนใจ! ชาวประมงโขงเดือดร้อน ‘หาปลาได้แต่ขายไม่ได้’ ส่องภัยเขื่อนปากแบงเสี่ยงกลายเป็นอ่างกักพิษยักษ์ วุฒิสภาชี้วิกฤตข้ามพรมแดนต้องมี ‘แม่งาน’ ชาติแก้ปัญหาเร่งด่วน

ในยุคที่เทคโนโลยีทำให้โลกเชื่อมต่อกันได้ในชั่วพริบตา แต่สิ่งหนึ่งที่เชื่อมต่อกันโดยไม่ได้รับเชิญก็คือ “มลพิษข้ามพรมแดน” ที่กำลังคุกคามวิถีชีวิตของประชาชนไทยอย่างเงียบเสียงแต่รุนแรง

เมื่อสายน้ำศักดิ์สิทธิ์ที่เคยเป็นที่พึ่งของมหาอำนาจในอดีตและแหล่งอาหารของล้านชีวิตในปัจจุบัน กลับกลายเป็นตัวนำพาความตายและโรคภัยไข้เจ็บ แม่น้ำโขงและลูกน้ำกกที่เคยเป็น “สร้อยมุกแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้” วันนี้หน้าตาเหมือนหนังสยองขวัญมากกว่าเรื่องเล่าในตำนาน

ล่าสุด วันที่ 20 กันยายน 2568 คณะกรรมการวุฒิสภาได้ลงพื้นที่เพื่อรับฟังเสียงสะท้อนจากชาวบ้านที่ได้รับผลกระทบโดยตรงจากวิกฤตนี้ ซึ่งเผยให้เห็นภาพที่น่าตกใจทั้งในระดับชุมชน ระดับประเทศ และระดับภูมิภาค

“สุสานน้ำ” ที่เคยเป็นสวรรค์ชาวประมง

นายนรเศรษฐ์ ปรัชญากร ประธานกรรมการธิการการพัฒนาการเมืองและการมีส่วนร่วมของประชาชน สิทธิมนุษยชน สิทธิเสรีภาพ และการคุ้มครองผู้บริโภควุฒิสภา พร้อมด้วย น.ส.มณีรัฐ เขมะวงศ์ สมาชิกวุฒิสภา และคณะทำงาน ได้เดินทางไปยังหมู่บ้านสบกก ตำบลบ้านแซว อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย เมื่อเวลา 15.30 น. ในวันเดียวกัน

การพบปะในครั้งนี้มีชาวบ้านกว่า 20 คนเข้าร่วมแสดงความคิดเห็น ซึ่งสะท้อนความจริงที่เจ็บปวดเกี่ยวกับชุมชนที่เคยมีชีวิตติดแน่นกับแม่น้ำมาร่วมศตวรรษ

ภาพความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในชุมชนชาวประมงริมโขงเป็นสิ่งที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อนในประวัติศาสตร์ ชาวบ้านบอกกับคณะกรรมการว่า ทุกวันนี้พวกเขายังคงสามารถลงเรือออกไปหาปลาในแม่น้ำได้เหมือนเดิม ปลายืนยังคงมี แต่ “ขายไม่ได้” เพราะไม่มีใครในท้องถิ่นกล้าซื้อปลาจากแหล่งน้ำที่ทุกคนรู้ดีว่าปนเปื้อนสารพิษ

สถานการณ์ประหลาดนี้ทำให้เรือประมงจำนวนมากต้องจอดเทียบท่าเป็นเวลานาน ชาวประมงหลายครอบครัวสูญเสียรายได้หลักที่พึ่งพาได้มาตลอดชีวิต ในขณะเดียวกัน ครอบครัวบางส่วนที่มีฐานะยากจนมากก็ต้องยอมเสี่ยงภัย โดยการนำปลาที่จับได้ไปขายให้กับพ่อค้าจากสปป.ลาวที่ยังคงเต็มใจซื้อ

สิ่งที่ทำให้สถานการณ์ดูแปลกประหลาดและสับสนยิ่งขึ้น คือการประชาสัมพันธ์จากหน่วยงานราชการจังหวัดที่เคยระบุว่า “ปลาในแม่น้ำสามารถนำไปประกอบอาหารได้ แต่ห้ามใช้น้ำในแม่น้ำ” ข้อความดังกล่าวสร้างความสับสนและลดความเชื่อมั่นของชาวบ้านต่อข้อมูลจากภาครัฐอย่างรุนแรง

การค้นหาต้นตอ เส้นทางสารพิษจากเมียนมา

ความจริงที่ชาวบ้านและหน่วยงานไทยต้องเผชิญคือ ต้นเหตุของปัญหามลพิษในแม่น้ำกกและแม่น้ำโขงไม่ได้เกิดขึ้นในดินแดนไทย แต่มาจากกิจกรรมการทำเหมืองแร่ในเขตต้นน้ำของประเทศเมียนมา

น.ส.เพียรพร ดีเทศน์ เลขาธิการมูลนิธิแม่น้ำนานาชาติ (International Rivers) ได้ให้ข้อมูลสำคัญแก่คณะกรรมการวุฒิสภาว่า การตรวจสอบคุณภาพน้ำอย่างเป็นทางการเมื่อเร็วๆ นี้แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่าแม่น้ำโขงบริเวณชายแดนไทย-ลาวมีการปนเปื้อนของสารหนู (อาร์เซนิก) และตัวอย่างน้ำที่เก็บได้ใกล้ชายแดนไทย-เมียนมาพบความขุ่นผิดปกติและโลหะหนักที่มีความเข้มข้นสูง โดยเฉพาะสารหนู ซึ่งเป็นหลักฐานชัดเจนของมลพิษจากการทำเหมืองแร่ต้นน้ำในรัฐฉานของเมียนมา

ข้อมูลจากภาพถ่ายดาวเทียมยังเผยให้เห็นถึงการเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วของกิจกรรมการทำเหมืองแร่หายาก (Rare Earth) ในพื้นที่ที่ควบคุมโดยกลุ่มติดอาวุธในเมียนมา ซึ่งตัวอย่างที่เก็บได้ใกล้ชายแดนเมียนมามากที่สุดแสดงระดับโลหะหนักสูงสุดและยืนยันว่าแหล่งปนเปื้อนมาจากต้นน้ำในรัฐฉาน

ตั้งแต่การรัฐประหารทหารในเมียนมาปี 2564 เหมืองแร่จำนวนมากได้เปิดขึ้นเพื่อทำเหมืองโลหะหายากที่ใช้ในโทรศัพท์และคอมพิวเตอร์ ของเสียเคมีไหลเข้าสู่ไทยโดยไม่ผ่านการกรอง ทำให้เกิดปัญหาผิวหนังและอาการเจ็บป่วยต่างๆ

สถิติที่น่าตกใจคือ เมื่อวันที่ 5 มิถุนายน 2568 ประชาชนประมาณ 1,500 คนได้รวมตัวกันที่จังหวัดเชียงรายเพื่อเรียกร้องให้ปิดเหมืองผิดกฎหมายในเมียนมา ผู้ประท้วงได้ส่งจดหมายไปยังนายกรัฐมนตรีไทย ประธานาธิบดีจีน หัวหน้าคณะรัฐประหารเมียนมา และหัวหน้ากลุ่มติดอาวุธที่เชื่อว่าอยู่เบื้องหลังกิจกรรมการทำเหมือง

เขื่อนปากแบง อ่างกักเก็บพิษแห่งอนาคต?

หากว่าปัญหามลพิษจากการทำเหมืองในเมียนมายังไม่เพียงพอ ประเด็นที่น่ากังวลที่สุดในขณะนี้คือ โครงการก่อสร้าง “เขื่อนปากแบง” ในแขวงอุดมไซ สปป.ลาว ที่อาจจะเริ่มก่อสร้างในเดือนตุลาคมนี้

เขื่อนปากแบงเป็นโครงการพลังงานไฟฟ้าพลังน้ำบนแม่น้ำโขงสายหลักในดินแดนทางเหนือของลาว โครงการ run-of-river นี้มีกำลังการผลิต 912 เมกะวัตต์ และผลิตพลังงานเฉลี่ยปีละ 4,775 กิกะวัตต์ชั่วโมง ตั้งอยู่ห่างจากชายแดนไทยประมาณ 90 กิโลเมตร เขื่อนจะมีความสูงสูงสุด 64 เมตรและความยาวสันเขื่อน 896.70 เมตร

น.ส.เพียรพร ได้เตือนถึงอันตรายที่อาจเกิดขึ้นจากโครงการนี้ว่า หากมีการก่อสร้างเขื่อนแล้วเสร็จ เขื่อนปากแบงอาจกลายเป็น “อ่างกักเก็บสารพิษขนาดใหญ่” เนื่องจากจะทำให้สารปนเปื้อนที่ไหลมาจากต้นน้ำตกตะกอนและสะสมอยู่ในอ่างเก็บน้ำ กลายเป็นกับดักสารพิษที่อาจส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชนในวงกว้างกว่าเดิม

ข้อมูลล่าสุดระบุว่า เขื่อนปากแบงคาดว่าจะเปิดดำเนินการได้ภายในปี 2572 ในขณะที่เขื่อนหลวงพระบางคาดว่าจะเริ่มดำเนินการได้ภายในปี 2570

ตามรายงานการประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อมของโครงการ เขื่อนปากแบงจะส่งผลกระทบต่อหมู่บ้านทั้งหมด 26 หมู่บ้านใน 3 จังหวัด โดย 17 หมู่บ้านอยู่ในจังหวัดบ่อแก้ว ครอบครัวทั้งหมด 923 ครอบครัว หรือประมาณ 4,700 คนจะต้องย้ายถิ่นฐาน

น.ส.เพียรพรได้ยื่นหนังสือคัดค้านถึงรัฐมนตรีว่าการกระทรวงพลังงาน ขอให้พิจารณาชะลอการซื้อขายพลังงานไฟฟ้าจากโครงการนี้ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดผลกระทบที่อาจประเมินค่าความเสียหายไม่ได้ในอนาคต

วิกฤตการจัดการ เมื่อปัญหาใหญ่ไร้ “แม่งาน”

นายภานุวัฒน์ ศรีสุข ตัวแทนภาคประชาชนจากเชียงแสนได้ให้มุมมองที่สำคัญแก่คณะกรรมการวุฒิสภาว่า ปัญหามลพิษข้ามพรมแดนครั้งนี้ไม่ได้เป็นเพียงปัญหาสิ่งแวดล้อมธรรมดา แต่เป็น “ปัญหาความมั่นคงชายแดน” ที่มีระดับความสำคัญไม่แพ้กับปัญหาความไม่สงบในภาคอีสานหรือภาคใต้

ปัญหาสำคัญที่นายภานุวัฒน์ชี้ให้เห็นคือ ความล้มเหลวในการจัดการระบบราชการที่ยังไม่มีหน่วยงานใดเข้ามาเป็น “แม่งาน” ในการแก้ไขปัญหาอย่างจริงจัง ซึ่งสร้างความกังวลอย่างมากว่า หากมีการเปลี่ยนแปลงรัฐบาล คณะทำงานที่เคยตั้งขึ้นมาเพื่อแก้ไขปัญหาอาจจะถูกยุบไปพร้อมกับรัฐบาลชุดเก่า ทำให้ปัญหาไม่ได้รับการแก้ไขอย่างต่อเนื่อง

ข้อเรียกร้องของนายภานุวัฒน์จึงมุ่งไปที่การขอให้ “รัฐบาลใหม่” ยกระดับปัญหานี้ให้เป็นวาระเร่งด่วนระดับชาติ โดยขอให้ นายอนุทิน ชาญวีรกูล ซึ่งได้รับมอบหมายให้รับผิดชอบงานที่เกี่ยวข้องกับประชาชนชายแดนเข้ามากำกับดูแลอย่างจริงจัง และแต่งตั้ง “แม่งาน” ที่มีอำนาจและศักยภาพในการแก้ไขปัญหาได้อย่างเด็ดขาดและยั่งยืน

มิติระหว่างประเทศ เมื่อปัญหาใหญ่กว่าที่คิด

ปัญหามลพิษในแม่น้ำโขงไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะกับไทยเท่านั้น การตรวจพบสารหนูตามแนวชายแดนลาว-เมียนมา ยิ่งบ่งชี้ถึงแหล่งมลพิษข้ามพรมแดนที่ส่งผลกระทบต่อระบบแม่น้ำทั้งหมด คณะกรรมการแม่น้ำโขง (MRC) กำลังประสานงานกับหน่วยงานชาติต่างๆ เพื่อเสริมสร้างการติดตามตรวจสอบร่วมกันและการแบ่งปันข้อมูลในประเทศที่ได้รับผลกระทบ

ข้อมูลจากการประมงมากเกินไป การขุดทรายอย่างหนัก และมลพิษจากพลาสติกได้เพิ่มความเครียดให้กับแม่น้ำ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศได้นำมาซึ่งภัยแล้งที่ยาวนานและรุนแรงขึ้น รวมถึงน้ำท่วมที่คาดการณ์ไม่ได้ ระบบการประมงที่เคยพึ่งพาได้ เช่น อวนไดของกัมพูชา ปัจจุบันล้มเหลวในบางปี

บทบาทวุฒิสภา สู่การขับเคลื่อนระดับนโยบาย

การลงพื้นที่ของคณะกรรมการวุฒิสภาในครั้งนี้ถือเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญที่แสดงให้เห็นว่า ปัญหาในระดับชุมชนกำลังถูกยกระดับขึ้นสู่การพิจารณาในระดับนโยบายชาติ ซึ่งสอดคล้องกับบทบาทหลักของวุฒิสภาในการเป็นตัวแทนของประชาชนในการตรวจสอบและผลักดันการแก้ไขปัญหา

จากข้อมูลที่คณะกรรมการวุฒิสภาได้รับจากชาวบ้าน ผู้เชี่ยวชาญ และตัวแทนภาคประชาชน แสดงให้เห็นถึงความพร้อมที่จะขับเคลื่อนตามกลไกของคณะกรรมการเพื่อให้ปัญหาที่ซับซ้อนนี้ได้รับการแก้ไขอย่างเป็นระบบและยั่งยืน

การดำเนินการจะต้องมีการประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในทุกระดับ ตั้งแต่การปราบปรามการลักลอบนำเข้าสารเคมีและอุปกรณ์ทำเหมืองแร่หายากที่ชายแดน (ซึ่งมีรายงานว่ายังคงเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องในพื้นที่ อ.เวียงแหง และ อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่) ไปจนถึงการยกระดับการเจรจาระหว่างประเทศเพื่อแก้ไขปัญหาการทำเหมืองในพื้นที่ต้นน้ำ และการพิจารณาผลกระทบจากโครงการเขื่อนในแม่น้ำโขง

ผลกระทับในวงกว้าง ไม่ใช่แค่ปลาตัวเดียว

ปัญหาที่เกิดขึ้นในแม่น้ำโขงและลูกน้ำกกไม่ได้ส่งผลกระทบเฉพาะกับชาวประมงเท่านั้น แต่ยังขยายไปสู่หลายมิติ ได้แก่:

  • มิติเศรษฐกิจ: การสูญเสียรายได้จากการประมง การท่องเที่ยวลดลง และผลกระทบต่อเศรษฐกิจชุมชนโดยรวม
  • มิติสุขภาพ: ความเสี่ยงจากการบริโภคอาหารที่ปนเปื้อน และการใช้น้ำที่ไม่ปลอดภัย
  • มิติสังคม: การสูญเสียวิถีชีวิตแบบดั้งเดิม และการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างชุมชน
  • มิติสิ่งแวดล้อม: ความเสียหายต่อระบบนิเวศแม่น้ำและความหลากหลายทางชีวภาพ
  • มิติความมั่นคง: ปัญหาความตึงเครียดระหว่างประเทศและความไม่มั่นคงของชุมชนชายแดน

สู่อนาคตที่ยั่งยืน

การต่อสู้กับวิกฤตมลพิษในแม่น้ำกกและแม่น้ำโขงจึงไม่ใช่เพียงการหาทางออกให้กับชาวประมงในวันนี้ แต่เป็นการวางรากฐานที่สำคัญในการสร้างความมั่นคงด้านสิ่งแวดล้อม อาชีพ และสุขภาพของประชาชนในภูมิภาคนี้อย่างยั่งยืนในอนาคต

คำถามสำคัญที่ต้องได้รับการตอบในไม่ช้าคือ รัฐบาลไทยจะสามารถกำหนด “แม่งาน” ที่มีประสิทธิภาพและความต่อเนื่องในการแก้ไขปัญหานี้ได้หรือไม่ และจะสามารถผลักดันให้เกิดการร่วมมือระหว่างประเทศที่เป็นรูปธรรมมากขึ้นอย่างไร

เสียงของชาวบ้านสบกกที่ได้รับการรับฟังโดยวุฒิสภาในวันที่ 20 กันยายนนี้ ถือเป็นเพียงจุดเริ่มต้นของเส้นทางยาวไกลที่จะนำไปสู่การแก้ไขปัญหาที่ซับซ้อนนี้ การประสบความสำเร็จในภารกิจนี้จะไม่ใช่เพียงชัยชนะของคนไทยเท่านั้น แต่จะเป็นตัวอย่างที่สำคัญในการจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมข้ามพรมแดนของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในศตวรรษที่ 21

เครดิตภาพและข้อมูลจาก :

  • Al Jazeera – “Dangerous Mekong River pollution blamed on lawless mining in Myanmar”, August 2, 2025
  • Laotian Times – “Toxic Arsenic Contamination Spreads from Northern Thailand into the Mekong River”, June 12, 2025
  • Al Jazeera – “Satellite images show surge in rare earth mining in rebel-held Myanmar”, August 7,
 
NAKORN CHIANG RAI NEWS TEAM
กองบรรณาธิการ นครเชียงรายนิวส์ – Nakorn Chiang Rai News
MOST POPULAR
FOLLOW ME
Facebook Youtube Tiktok X-twitter Weibo Instagram Line
NEWS UPDATE
Categories
AROUND CHIANG RAI FEATURED NEWS

ภัยเงียบหลังน้ำลด แม่สายเผชิญโคลนโลหะหนัก ขาดหน่วยงานหลักดูแล ประชาชนรอความจริง

  • โลหะหนัก

แม่สายเผชิญภัยเงียบ “โคลนโลหะหนัก” หลังน้ำท่วม 3 ระลอก เร่งหาทางออกมลพิษข้ามพรมแดน

เชียงราย, 7 สิงหาคม 2568 – หลังจากสถานการณ์น้ำท่วมในอำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย คลี่คลายลง ชาวบ้านในพื้นที่กลับต้องเผชิญกับ “ภัยเงียบ” ที่อาจอันตรายกว่าน้ำท่วมเสียอีก นั่นคือ “โคลนปนเปื้อนโลหะหนัก” ที่ผลตรวจจากห้องปฏิบัติการยืนยันแล้วว่ามีค่าเกินมาตรฐาน พร้อมเปิดเผย “จุดบอด” ของระบบราชการที่ขาดหน่วยงานหลักรับผิดชอบ ทีมข่าวได้ลงไปพื้นที่จริงเพื่อนำเสนอข้อมูลที่ถูกต้องและรอบด้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นใหม่ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันของทุกท่าน รายงานชิ้นนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างการรับรู้และไขข้อสงสัยเกี่ยวกับผลกระทบจากตะกอนน้ำท่วมที่อาจปนเปื้อนโลหะหนัก ไม่ได้มีเจตนาเพื่อตัดสินหรือสร้างความตื่นตระหนก แต่เพื่อมอบข้อมูลที่ครบถ้วนให้ประชาชนสามารถพิจารณาและตัดสินใจในการดูแลตนเองและครอบครัวภายใต้บริบทความกังวลของการใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างเหมาะสม เพราะนี่คือเรื่องใหม่ที่ต้องการการพิสูจน์และทำความเข้าใจร่วมกัน

เรื่องเล่าจากสายลมจอยความทุกข์ทรมานของประชาชน

ในย่านสายลมจอย ซึ่งเป็นหัวใจทางเศรษฐกิจของอำเภอแม่สาย ชาวบ้านคนหนึ่งเล่าด้วยน้ำเสียงอ่อนล้า “ปีนี้โดนมาแล้ว 3 รอบ รอบที่ 2 เก็บของไม่ทัน” คำพูดสั้นๆ นี้สะท้อนถึงความเหน็ดเหนื่อยจากการต่อสู้กับภัยธรรมชาติที่เกิดขึ้นซ้ำแล้วซ้ำเล่า

แม้จะเผชิญกับความยากลำบาก แต่ชาวบ้านยังคงมีความหวัง ชาวบ้านร้องขอให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องช่วยจัดหา “รถดูดโคลน” ขนาดใหญ่เข้ามาช่วยแก้ปัญหาเฉพาะหน้า เพราะปัจจุบันพวกเขามีเพียงอุปกรณ์ป้องกันขั้นพื้นฐานอย่างรองเท้าบูทและถุงมือเท่านั้น

สิ่งที่น่าเป็นห่วงคือ หลายคนไม่ได้สวมหน้ากากอนามัย หรือหากสวมก็เป็นเพียงหน้ากากเกรดธรรมดา ซึ่งไม่เพียงพอต่อการป้องกันฝุ่นละอองและสารปนเปื้อนที่อาจแฝงมากับโคลนและตะกอนดิน

• ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ว่าน วิริยา, มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

ห้องแล็บเผยความจริงตะกอนปนเปื้อนโลหะหนักสูงกว่าปกติ

ความกังวลของชาวบ้านไม่ใช่เรื่องที่ไร้มูลเหตุอีกต่อไป เมื่อผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ว่าน วิริยา จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้เปิดเผยผลการตรวจวิเคราะห์ตะกอนดินที่เก็บตัวอย่างจากแม่น้ำสาย

“ผลการตรวจพบว่ามีสารโลหะหนักเกินค่ามาตรฐานอย่างชัดเจน โดยเฉพาะ สารหนู ตะกั่ว และแมงกานีส” ดร.ว่าน อธิบาย “เมื่อเปรียบเทียบกับตัวอย่างจากลำน้ำที่ใสสะอาดในสภาวะปกติ พบว่าความเข้มข้นในแม่น้ำสายสูงกว่ามากอย่างมีนัยสำคัญ”

สิ่งที่น่าตกใจคือ เมื่อน้ำลดและโคลนเริ่มแห้ง สารพิษเหล่านี้จะกลายเป็นฝุ่นละอองที่ฟุ้งกระจายในอากาศ “ถ้ามันเป็นฝุ่นที่ฟุ้งกระจายมา มันจะมีโอกาสที่จะมีโลหะหนักปะปนอยู่ด้วย” ดร.ว่าน เตือน

หากอนุภาคฝุ่นมีขนาดเล็กกว่า PM2.5 และฟุ้งกระจายในระดับความเข้มข้นสูงอย่างต่อเนื่อง จะสามารถเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจและส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว นอกจากนี้ยังมีอันตรายจากการสัมผัสผ่านผิวหนัง การปนเปื้อนในอาหารและน้ำดื่ม

ในส่วนความเสี่ยงต่อสุขภาพ มีการคำนวณหลายรูปแบบ อันดับแรก คือ ดัชนีความเสี่ยงต่อสุขภาพที่ไม่ใช่โรคมะเร็ง อาจจะเป็นความเสี่ยงต่อการทำให้เกิดโรคอื่น ๆ หรือที่เป็นสารเดียวซึ่งเรียกว่า Hazard Quotient – HQ ซึ่งอิงการคำนวณตามมาตรฐานสากลทั้งองค์การอนามัยโลก WHO และ US EPA ซึ่งหากนำแม่น้ำกก มาดื่มสองลิตรต่อวัน และการสัมผัสในรูปแบบอื่นทั้งในส่วนของการหายใจและผิวหนังในทุกวันก็จะทำให้เกิดอันตรายและโรคต่าง ๆ ได้ ส่วนดัชนีความเสี่ยงรวม หรือ Hazard Index – HI ซึ่งไม่ใช่การตรวจวัดเพียงสารเดียว แต่มีสารหนู แคดเมียม โครเมียม ตะกั่ว และนิกเกิล ค่าการตรวจวัดที่ยอมรับได้คือน้อยกว่าหรือเท่ากับ 1 ถ้ามากกว่านั้นก็คือเสี่ยงและยอมรับไม่ได้ เมื่อเอาค่าเหล่านี้ไปคำนวณความเสี่ยงพบว่าในส่วนของการกินและดื่มน้ำที่ปนเปื้อนสารโลหะหนัก พบว่ามีความเสี่ยงอย่างมากทั้งผู้ใหญ่และเด็ก โดยในส่วนของผู้ใหญ่ค่าสารหนูอย่างเดียวเกินมากว่า 42 เท่า และเมื่อคิดค่าสารโลหะหนักรวมพบว่าเกินมากถึง 64 เท่า ส่วนในเด็กเสี่ยงกว่าผู้ใหญ่มาก เพราะการรับสัมผัสต่างจากผู้ใหญ่ โดยเด็กมีความเสี่ยงต่อค่าสารหนูอยู่ที่ 65 เท่า และเมื่อรวมค่าสารปนเปื้อนต่าง ๆ รวมกันจะพบว่าเสี่ยงมากถึง 100 เท่า

• ดร.สืบสกุล กิจนุกร, สำนักวิชานวัตกรรมสังคม ม.แม่ฟ้าหลวง

“จุดบอด” ระบบราชการวิกฤตที่ไม่มีใครตอบ

แม้จะมีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ชัดเจนแล้ว แต่การรับมือกับปัญหายังคงเผชิญอุปสรรค อาจารย์ ดร.สืบสกุล กิจนุกร จากสำนักวิชานวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง ได้ชี้ให้เห็นถึงปัญหาโครงสร้างที่สำคัญ

“พอมีน้ำท่วมที่แม่สายเนี่ย มันไม่มีหน่วยงานไหนลงไปตรวจ” ดร.สืบสกุล กล่าว “นี่คือจุดบอดของระบบราชการที่ขาดหน่วยงานหลักในการรับผิดชอบอย่างชัดเจน”

ปัญหาไม่ได้จบแค่นั้น เครื่องมือตรวจวัดของหน่วยงานราชการบางแห่งมีอายุมากและขาดการสอบเทียบมานาน ทำให้ไม่สามารถใช้ตรวจวัดได้อย่างแม่นยำตามมาตรฐาน

สถานการณ์นี้สะท้อนถึงความไม่พร้อมของระบบรัฐในการเผชิญกับวิกฤตสิ่งแวดล้อมที่ซับซ้อน โดยเฉพาะปัญหามลพิษข้ามพรมแดนที่ต้องใช้ความร่วมมือระหว่างประเทศ

• นายวรายุทธ ค่อมบุญ, นายอำเภอแม่สาย

แผนรับมือระยะยาวจากผังเมืองใหม่สู่การเจรจาข้ามพรมแดน

ในขณะที่ปัญหาเชิงโครงสร้างยังคงเป็นความท้าทาย นายวรายุทธ ค่อมบุญ นายอำเภอแม่สาย ได้เปิดเผยแผนการทำงานเชิงรุกเพื่อแก้ไขปัญหาอย่างเป็นระบบ

“ปัญหาที่เกิดขึ้นไม่ได้มีเพียงมิติด้านสิ่งแวดล้อม แต่ยังรวมถึงมิติทางกายภาพของแม่น้ำสายที่เป็น ‘คอขวด’ ทำให้ไม่สามารถระบายน้ำได้ทันเมื่อเกิดน้ำหลาก” นายวรายุทธ อธิบาย

แผนการแก้ไขประกอบด้วย 3 แนวทางหลัก

  1. ผังเมืองใหม่ รัฐบาลมอบหมายให้กรมโยธาธิการศึกษาและออกแบบผังเมืองใหม่เพื่อแก้ไขปัญหาอุทกภัยอย่างยั่งยืน ขณะนี้อยู่ในขั้นตอนการสำรวจและออกแบบ คาดใช้เวลาประมาณ 1 ปี
  2. รถดูดโคลน อำเภอแม่สายได้ประสานงานขอรถดูดโคลนขนาดใหญ่จากโครงการกระตุ้นเศรษฐกิจ เพื่อจัดการโคลนและตะกอนที่ตกค้างได้อย่างมีประสิทธิภาพ
  3. การเจรจาข้ามพรมแดน นายอำเภอวรายุทธชี้ให้เห็นถึงปัญหาซับซ้อนจากการทำเหมืองแร่ในประเทศเพื่อนบ้าน ซึ่งอยู่ในเขตอิทธิพลของชนกลุ่มน้อยที่ไม่สามารถควบคุมได้อย่างเต็มที่

“ทางการเมียนมาเองก็ยอมรับปัญหานี้ การแก้ไขปัญหาที่ต้นตอจึงจำเป็นต้องมีการยกระดับการเจรจาระหว่างประเทศอย่างจริงจัง” นายอำเภอวรายุทธกล่าว

ไม่สามารถจำแนกได้อย่างละเอียดว่าเกิดจากฝุ่น PM2.5 หรือโลหะหนัก

ส่วนสิ่งแวดล้อม สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดเชียงราย  (ทสจ.เชียงราย) ที่ให้ข้อมูลทีมข่าวเกี่ยวกับประเด็นฝุ่นละอองและโลหะหนักในพื้นที่ โดยเฉพาะอำเภอแม่สาย ความสัมพันธ์ระหว่างฝุ่น PM2.5 และการเจ็บป่วยเจ้าหน้าที่ระบุว่าในปัจจุบันการเจ็บป่วยที่เกี่ยวข้องกับฝุ่นและโลหะหนักจะถูกวินิจฉัยรวมเป็น “โรคระบบทางเดินหายใจ” โดยยังไม่สามารถจำแนกได้อย่างละเอียดว่าเกิดจากฝุ่น PM2.5 หรือโลหะหนักชนิดใดโดยเฉพาะ

 เงื่อนไขการเข้าสู่ร่างกายการที่ฝุ่นและโลหะหนักจะส่งผลกระทบต่อระบบทางเดินหายใจได้ต้องเกิดจากการฟุ้งกระจายในอากาศในระดับที่สูงและมีความเข้มข้นมากพอ โดยฝุ่นต้องมีขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอน ซึ่งระบบการกรองตามธรรมชาติของร่างกาย (เช่น ขนจมูก) ไม่สามารถดักจับได้ สถานการณ์ในช่วงฤดูฝนในช่วงฤดูฝนฝุ่นและสารปนเปื้อนในดินโคลนจะถูกน้ำชะล้างและตกตะกอนอยู่กับพื้น ทำให้ไม่ได้ฟุ้งกระจายในอากาศมากนัก ความเสี่ยงจากการสูดดมจึงลดลง อย่างไรก็ตาม เจ้าหน้าที่ย้ำว่าเมื่อน้ำแห้ง ฝุ่นอาจกลับมาฟุ้งกระจายได้อีก ความเสี่ยงจากการสัมผัสโดยตรง: สิ่งที่น่ากังวลที่สุดคือการสัมผัสฝุ่นที่มีสารโลหะหนักปนเปื้อนโดยตรง

หลักใจความสำคัญความเสี่ยงมากที่สุดคือการปนเปื้อนในอาหารและน้ำดื่ม

อาจเกิดขึ้นจากการสัมผัสทางผิวหนัง (เท้า) หรือการปนเปื้อนในอาหารและน้ำดื่ม ซึ่งเป็นช่องทางที่สารพิษเข้าสู่ร่างกายและสะสมในระยะยาวได้โดยเฉพาะในกลุ่มเด็กเล็ก การตรวจวัดและข้อมูลจากหน่วยงานอื่น มีการตั้งข้อสังเกตถึงผลการตรวจวัดของสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด (สสจ.) ที่ระบุว่าสารโลหะหนักยังมีปริมาณไม่มากพอที่จะส่งผลกระทบต่อสุขภาพ โดยเจ้าหน้าที่ของ ทสจ. สันนิษฐานว่าการตรวจนั้นอาจเป็นไปได้ว่ายังไม่ถึงขั้นมีการตรวจในเลือดหรือมีการตรวจเฉพาะในช่วงที่ฝุ่นไม่ได้ฟุ้งกระจาย

ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายทางออกที่ประชาชนได้ประโยชน์

การแก้ไขปัญหาวิกฤตแม่สายต้องใช้ยุทธศาสตร์แบบบูรณาการจากทุกภาคส่วน โดยมีข้อเสนอแนะสำคัญ 4 ประการ

  1. ยกระดับการเจรจาข้ามพรมแดน

รัฐบาลไทยต้องใช้ทุกกลไกเพื่อเจรจาและกดดันให้มีการแก้ไขปัญหามลพิษจากเหมืองแร่ในประเทศเพื่อนบ้านอย่างจริงจังและยั่งยืน ซึ่งจะช่วยลดปัญหาที่ต้นเหตุและป้องกันไม่ให้เกิดซ้ำ

  1. กำหนดหน่วยงานรับผิดชอบหลัก

รัฐบาลควรมีคำสั่งชัดเจนว่าหน่วยงานใดเป็นผู้รับผิดชอบหลักในการจัดการและเฝ้าระวังปัญหามลพิษที่มาพร้อมภัยพิบัติ เพื่อให้การปฏิบัติงานมีประสิทธิภาพและไม่เกิดความล่าช้า

  1. เร่งจัดหาเครื่องมือและงบประมาณ

อำเภอและเทศบาลควรได้รับการสนับสนุนงบประมาณเพื่อจัดหาเครื่องมือจำเป็นในการจัดการโคลนที่ปนเปื้อนโลหะหนักอย่างถูกวิธี รวมถึงเครื่องมือตรวจวัดที่ทันสมัยและได้มาตรฐาน

  1. ให้ข้อมูลและสร้างความตระหนัก

หน่วยงานสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อมต้องเร่งประชาสัมพันธ์และให้ความรู้แก่ประชาชนถึงความเสี่ยงจากฝุ่นปนเปื้อนโลหะหนัก รวมถึงวิธีการป้องกันที่ถูกต้อง เช่น การสวมหน้ากากป้องกันฝุ่นเกรด N95 และการสวมถุงมือเพื่อหลีกเลี่ยงการสัมผัสโดยตรง

ประโยชน์ที่ประชาชนจะได้รับ

การดำเนินการตามข้อเสนอแนะเหล่านี้จะส่งผลให้

  • ประชาชนได้รับการปกป้องสุขภาพ จากการได้รับข้อมูลที่ถูกต้องและเครื่องมือป้องกันที่เหมาะสม
  • ลดความเสี่ยงในระยะยาว จากการแก้ไขปัญหาที่ต้นเหตุผ่านการเจรจาข้ามพรมแดน
  • เพิ่มประสิทธิภาพการจัดการภัยพิบัติ จากการมีหน่วยงานหลักรับผิดชอบที่ชัดเจน
  • สร้างความมั่นใจในระบบการทำงานของรัฐ จากการมีแผนการแก้ไขปัญหาที่เป็นระบบ

วิกฤตที่อำเภอแม่สายต้องเผชิญครั้งนี้เป็นบทเรียนสำคัญที่แสดงให้เห็นถึงความจำเป็นในการเตรียมความพร้อมรับมือกับภัยพิบัติที่ซับซ้อนมากขึ้นในอนาคต การดำเนินการอย่างจริงจังและเป็นระบบจะช่วยป้องกันไม่ให้วิกฤตเช่นนี้ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนในระยะยาว และรักษาความเชื่อมั่นในระบบการทำงานของภาครัฐไว้ได้ ประเด็นสำคัญที่ผู้เชี่ยวชาญชี้ให้เห็นคือ ปัญหาการขาดการสื่อสารที่ชัดเจนจากหน่วยงานภาครัฐ ทำให้ข้อมูลยังกระจัดกระจายและไม่ถูกส่งตรงถึงประชาชน ซึ่งนำไปสู่ความไม่เข้าใจและการรับมือที่ไม่เหมาะสม ข้อมูลการตรวจวัดคุณภาพน้ำหรืออากาศในช่วงเวลาและสถานที่ต่างกันย่อมให้ผลที่ต่างกันได้ เนื่องจากกลศาสตร์การไหลและช่วงเวลาการปล่อยสารพิษที่ไม่แน่นอน สร้างความสับสนและเป็นข้อกังวลที่ประชาชนต้องการความชัดเจนในการใช้ชีวิตประจำวัน

มาตรการเบื้องต้นสำหรับประชาชนคือสวมหน้ากาก

ผู้เชี่ยวชาญแนะนำมาตรการเบื้องต้นสำหรับประชาชนคือ ควรสวมหน้ากากป้องกันหากอยู่ในพื้นที่ฝุ่นฟุ้งกระจาย และใช้เครื่องฟอกอากาศภายในบ้าน สำหรับภาครัฐ หน่วยงานท้องถิ่นควรมีมาตรการป้องกันการฟุ้งกระจายของฝุ่น เช่น การรดน้ำถนนในพื้นที่ดินโคลนแห้ง ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ว่าน วิริยา จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ระบุย้ำกับทีมข่าวว่าปัจจุบัน 

“คณะอนุกรรมธิการของสภาผู้แทนราษฎรมีแผนที่จะรวบรวมข้อมูลจาก 24 หน่วยงานภาครัฐทั้งหมดให้อยู่ในแพลตฟอร์มเดียวกัน เพื่อให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูลได้อย่างโปร่งใสและเป็นธรรม”

การนำเสนอข้อมูลจากผู้เชี่ยวชาญและการตรวจสอบข้อเท็จจริง เพื่อให้ประชาชนได้รับข้อมูลที่น่าเชื่อถือและสามารถนำไปใช้ประกอบการตัดสินใจในชีวิตประจำวันของตนเองได้ ไม่ว่าจะเป็นการป้องกันตนเองหรือการตั้งข้อสังเกตอาการเบื้องต้น เราเชื่อมั่นว่าการได้รับข้อมูลที่ครบถ้วนจะช่วยให้ทุกท่านสามารถรับมือกับความเปลี่ยนแปลงได้อย่างชาญฉลาดและมีสุขภาวะที่ดีในยุคดิจิทัลและยุคของปัญญาประดิษฐ์ที่กำลังส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตมากยิ่งขึ้น 

การนำเสนอข่าวในครั้งนี้จึงเป็นไปเพื่อส่งเสริมการรู้เท่าทันและตรวจสอบข้อมูลลวง เสริมสร้างระบบนิเวศน์ข้อมูลข่าวสารที่น่าเชื่อถือและอ้างอิงได้เพื่อประโยชน์สาธารณะ

เครดิตภาพและข้อมูลจาก :

  • ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ว่าน วิริยา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
  • อาจารย์ ดร.สืบสกุล กิจนุกร สำนักวิชานวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง
  • นายวรายุทธ ค่อมบุญ นายอำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย
  • กรมโยธาธิการและพัฒนาเมือง
  • ชาวบ้านในพื้นที่สายลมจอย อำเภอแม่สาย
 
NAKORN CHIANG RAI NEWS TEAM
กองบรรณาธิการ นครเชียงรายนิวส์ – Nakorn Chiang Rai News
MOST POPULAR
FOLLOW ME
Facebook Youtube Tiktok X-twitter Weibo Instagram Line
NEWS UPDATE
Categories
AROUND CHIANG RAI NEWS UPDATE

ยืนยันความปลอดภัย แม้น้ำปนเปื้อนเล็กน้อย ผลตรวจเลือดนักโทษเชียงรายไม่พบสารพิษ

  • โลหะหนัก

เรือนจำกลางเชียงรายชี้แจงผลตรวจเลือดผู้ต้องขัง “ไม่พบโลหะหนักตกค้าง” แม้ตรวจพบน้ำใช้มีสารตะกั่วเกินมาตรฐาน เดินหน้าวางมาตรการแก้ปัญหาคุณภาพน้ำอย่างเข้มข้น

เชียงราย, 19 มิถุนายน 2568 –  กระแสความกังวลต่อคุณภาพน้ำในพื้นที่จังหวัดเชียงรายยังคงเป็นประเด็นร้อนแรง ล่าสุด นายพัศพงศ์ ใจคล่องแคล่ว ผู้บัญชาการเรือนจำกลางเชียงราย ได้ออกมาเปิดเผยข้อเท็จจริงต่อสื่อมวลชนและสาธารณชน กรณีสื่อออนไลน์บางสำนักนำเสนอข่าวถึงความเสี่ยงที่อาจเกิดกับผู้ต้องขังภายในเรือนจำ จากการบริโภคน้ำที่อาจปนเปื้อนโลหะหนัก โดยเฉพาะสารตะกั่ว ซึ่งเป็นอันตรายหากสะสมในร่างกาย

กระบวนการตรวจสอบที่เข้มงวด – ผลตรวจเลือดชี้ชัด “ปลอดภัย”

ผู้บัญชาการเรือนจำกลางเชียงราย เปิดเผยว่าหลังจากได้รับทราบข้อกังวลดังกล่าว ทางเรือนจำมิได้นิ่งนอนใจ โดยได้ประสานงานกับศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 1/1 เชียงราย เพื่อดำเนินการเก็บตัวอย่างน้ำประปาภายในเรือนจำส่งตรวจวิเคราะห์ในห้องปฏิบัติการ ผลการตรวจสอบล่าสุดพบว่าน้ำประปาที่ใช้มีสารตะกั่วปนเปื้อนในระดับ 0.011-0.015 มิลลิกรัมต่อลิตร ซึ่งสูงกว่าค่ามาตรฐานที่กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข กำหนดไว้ที่ 0.01 มิลลิกรัมต่อลิตร

เนื่องจากเรือนจำกลางเชียงรายตั้งอยู่นอกเขตบริการของการประปาส่วนภูมิภาคสาขาเชียงราย จึงต้องผลิตน้ำประปาใช้เอง ซึ่งเมื่อผลตรวจคุณภาพน้ำบ่งชี้ถึงความเสี่ยงในระดับดังกล่าว ทางเรือนจำได้เดินหน้าอย่างเร่งด่วนในการตรวจสุขภาพผู้ต้องขัง โดยเฉพาะกลุ่มที่อาศัยอยู่ในเรือนจำและใช้ชีวิตกับน้ำจากแหล่งเดียวกันมาเป็นเวลานาน

ผลตรวจเลือด “สุ่มตัวอย่างผู้ต้องขัง 3 ราย” ครอบคลุมผู้ที่อยู่ในเรือนจำ 3 ปี, 5 ปี และ 10 ปี

เพื่อความโปร่งใสและอ้างอิงตามหลักวิชาการ เรือนจำกลางเชียงรายได้ส่งตัวอย่างเลือดของผู้ต้องขัง 3 ราย ซึ่งมีประวัติอยู่ในเรือนจำยาวนานแตกต่างกัน (3 ปี, 5 ปี, 10 ปี) และบริโภคน้ำประปาจากแหล่งเดียวกัน ส่งตรวจที่ห้องปฏิบัติการของเชียงรายแลปคลินิก ผลการตรวจเลือดระบุชัดเจนว่า “ไม่พบสารตะกั่วหรือสารหนูตกค้างในร่างกาย” ทั้งหมดอยู่ในเกณฑ์ปกติ

ยังไม่พบอาการป่วยหรือผิดปกติในผู้ต้องขัง – พร้อมยกระดับมาตรการเฝ้าระวัง

ขณะเดียวกัน สถานพยาบาลภายในเรือนจำยังคงเฝ้าระวังและตรวจตราสุขภาพผู้ต้องขังอย่างต่อเนื่อง และจนถึงขณะนี้ยังไม่พบผู้ต้องขังรายใดมีอาการผิดปกติหรือแสดงอาการเจ็บป่วยที่เกี่ยวเนื่องกับการได้รับสารโลหะหนักจากน้ำประปาที่ใช้

มาตรการป้องกันและแก้ไขระยะยาว – ย้ำความสำคัญด้านสุขภาพและความปลอดภัย

ผู้บัญชาการเรือนจำกลางเชียงราย ย้ำว่าทางเรือนจำให้ความสำคัญสูงสุดต่อสุขภาพและความปลอดภัยของผู้ต้องขังในความดูแล และพร้อมเดินหน้าดำเนินมาตรการแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำอย่างต่อเนื่อง ไม่ว่าจะเป็นการหาทางปรับปรุงระบบผลิตน้ำประปาในเรือนจำให้ได้มาตรฐาน ปรับเปลี่ยนหรือเพิ่มเติมกระบวนการกรองน้ำ เพิ่มการสุ่มตรวจและรายงานผลตรวจอย่างสม่ำเสมอ โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เป็นไปตามมาตรฐานด้านสาธารณสุขและสร้างความมั่นใจแก่ผู้ต้องขัง ญาติผู้ต้องขัง และประชาชนโดยรวม

บทวิเคราะห์

กรณีดังกล่าวสะท้อนถึงความสำคัญของมาตรการเฝ้าระวังและความโปร่งใสของหน่วยงานภาครัฐ โดยเฉพาะเมื่อเผชิญกับปัญหาคุณภาพน้ำที่กระทบประชาชนกลุ่มเปราะบาง เช่น ผู้ต้องขัง การดำเนินการอย่างรวดเร็วในการตรวจสอบและเปิดเผยผลตรวจต่อสาธารณชน คือกลไกสำคัญในการสร้างความเชื่อมั่นและลดความตื่นตระหนกของสังคม ขณะเดียวกัน ยังเป็นสัญญาณเตือนถึงความจำเป็นในการปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานด้านน้ำสะอาดในพื้นที่ที่อยู่นอกระบบประปาหลัก เพื่อป้องกันปัญหาในระยะยาว

เครดิตภาพและข้อมูลจาก :

  • สัมภาษณ์ผู้บัญชาการเรือนจำกลางเชียงราย
  • ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 1/1 เชียงราย
  • เชียงรายแลปคลินิก
 
NAKORN CHIANG RAI NEWS TEAM
กองบรรณาธิการ นครเชียงรายนิวส์ – Nakorn Chiang Rai News
MOST POPULAR
FOLLOW ME
Facebook Youtube Tiktok X-twitter Weibo Instagram Line
NEWS UPDATE
Categories
AROUND CHIANG RAI NEWS UPDATE

หน่วยงานรัฐผนึกกำลัง เก็บตัวอย่างดินแม่น้ำ 3 สาย ตรวจโลหะหนัก

  • โลหะหนัก

ภาครัฐลุยตรวจตะกอนดิน 3 แม่น้ำใหญ่ ตรวจหาสารโลหะหนัก ยกระดับมาตรการสิ่งแวดล้อม สร้างความมั่นใจแก่ประชาชน

เชียงราย, 17 มิถุนายน 2568 – ในห้วงเวลาที่ประชาชนจังหวัดเชียงรายและพื้นที่ลุ่มน้ำภาคเหนือเผชิญความกังวลต่อปัญหามลพิษและสารปนเปื้อนข้ามพรมแดน หน่วยงานภาครัฐได้เร่งเดินหน้าดำเนินมาตรการเชิงรุก เพื่อสร้างความเชื่อมั่นด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ โดยเฉพาะการตรวจสอบตะกอนดินจากลำน้ำสายสำคัญของพื้นที่

ขยายผลเก็บตัวอย่าง “ตะกอนดิน” บนลำน้ำหลัก

วันที่ 17 มิถุนายน 2568 เจ้าหน้าที่สำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 เชียงใหม่ ร่วมกับสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดเชียงราย ปลัดอำเภอแม่สาย และเจ้าหน้าที่กรมการทหารช่าง ลงพื้นที่ดำเนินการเก็บตัวอย่างตะกอนดินในสามลำน้ำหลัก ได้แก่ แม่น้ำรวก แม่น้ำสาย และแม่น้ำกก จุดมุ่งหมายเพื่อประเมินความปลอดภัยจากการขุดลอกลำน้ำ รวมถึงตรวจสอบการปนเปื้อนของโลหะหนักและสารอันตรายต่างๆ ที่อาจส่งผลต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพชุมชน

พื้นที่แรกที่เจ้าหน้าที่ลงตรวจสอบคือบริเวณบ้านวังลาว ตำบลเวียง อำเภอเชียงแสน ซึ่งเป็นจุดท้ายของโครงการขุดลอกแม่น้ำรวกและเชื่อมต่อกับอำเภอแม่สาย เจ้าหน้าที่ได้เก็บตัวอย่างดินทรายโดยบรรจุถุงพลาสติก ถุงละราว 1 กิโลกรัม เพื่อนำส่งวิเคราะห์ที่ห้องปฏิบัติการของกรมควบคุมมลพิษและกรมโรงงานอุตสาหกรรม ผลการวิเคราะห์คาดว่าจะได้ภายใน 2 สัปดาห์ ซึ่งจะเป็นข้อมูลสำคัญในการประเมินความเหมาะสมต่อการใช้ประโยชน์จากดินดังกล่าวในอนาคต

การขุดลอกแม่น้ำสาย ความร่วมมือข้ามแดนไทย-เมียนมา

สำหรับลำน้ำสาย ซึ่งเป็นลำน้ำหลักที่พาดผ่านชายแดนไทย-เมียนมา การขุดลอกและวางแนวพนังกั้นน้ำดำเนินการโดยกรมการทหารช่างของไทย โดยตะกอนดินทรายที่ขุดขึ้นมาก็มีการบรรจุในถุงบิ๊กแบ็คอย่างรัดกุม ไม่ก่อให้เกิดฝุ่นฟุ้งกระจายออกสู่ภายนอก ขณะที่ฝั่งเมียนมา รัฐบาลเมียนมารับผิดชอบนำตะกอนไปทิ้งในพื้นที่ที่กำหนดไว้อย่างเป็นระบบในฝั่งตนเอง ลดผลกระทบต่อประชาชนสองฝั่งแดน

“หาดเชียงราย” กับการขุดลอกแม่น้ำกก – สะท้อนความห่วงใยต่อสุขภาพประชาชน

ในช่วงบ่ายของวันเดียวกัน เจ้าหน้าที่เดินทางไปยังบริเวณ “หาดเชียงราย” ซึ่งเป็นพื้นที่ชุมชนริมแม่น้ำกกที่ได้รับผลกระทบจากการขุดลอกแม่น้ำอย่างต่อเนื่อง ตัวอย่างตะกอนดินจากบริเวณนี้ก็ถูกรวบรวมส่งตรวจในห้องปฏิบัติการเช่นเดียวกัน เพื่อประเมินความเสี่ยงต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชน

มาตรฐานวิชาการและความร่วมมือหลากหลายภาคส่วน

การตรวจวิเคราะห์ตะกอนดินแบ่งออกเป็น 2 แนวทางสำคัญ

  1. ตรวจมาตรฐานคุณภาพดิน เพื่อประเมินว่าสามารถนำตะกอนที่ได้ไปใช้ประโยชน์ด้านเกษตรกรรมหรือเป็นพื้นที่อยู่อาศัยได้หรือไม่ กระบวนการนี้จะดำเนินการในห้องปฏิบัติการวิเคราะห์สิ่งแวดล้อมของกรมควบคุมมลพิษ
  2. ตรวจสอบความเป็นของเสียอันตราย ด้วยกระบวนการ Leaching Test, TTLC และ STLC ตามมาตรฐานประกาศกระทรวงอุตสาหกรรมว่าด้วยการจัดการสิ่งปฏิกูลหรือวัสดุที่ไม่ใช้แล้ว พ.ศ. 2566 โดยประสานกับศูนย์วิจัยและเตือนภัยมลพิษโรงงานภาคเหนือ เพื่อให้ได้ผลวิเคราะห์ที่แม่นยำและรอบด้าน

ยกระดับความเชื่อมั่นประชาชน

การดำเนินการครั้งนี้ถือเป็นกลไกสำคัญในการสร้างความมั่นใจให้ประชาชนว่า การขุดลอกลำน้ำที่ดำเนินอยู่ในเชียงรายและพื้นที่ใกล้เคียงมีการเฝ้าระวังผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพประชาชนอย่างต่อเนื่องและเป็นระบบ ข้อมูลที่ได้จะถูกนำมาใช้วางแผนการใช้ประโยชน์จากตะกอนดินในอนาคต และป้องกันปัญหาอันตรายที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ประโยชน์ในพื้นที่เกษตรกรรมหรือพื้นที่ชุมชน

ก้าวสู่การแก้ไขปัญหาที่ยั่งยืน

เมื่อผลการตรวจวิเคราะห์ตะกอนดินแล้วเสร็จ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะสรุปข้อมูลและเผยแพร่ให้ประชาชนรับทราบอย่างโปร่งใส หากพบการปนเปื้อนในระดับที่ต้องเฝ้าระวัง ก็จะมีมาตรการจำกัดการใช้ประโยชน์ รวมถึงกำหนดแนวทางฟื้นฟูพื้นที่ให้เหมาะสมในระยะยาว ทั้งนี้ อาศัยความร่วมมือระหว่างหน่วยงานรัฐ ท้องถิ่น วิชาการ และประชาชนอย่างใกล้ชิด เพื่อยกระดับมาตรฐานสิ่งแวดล้อมและคุณภาพชีวิตอย่างยั่งยืน

เครดิตภาพและข้อมูลจาก :

  • สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดเชียงราย
  • สำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 เชียงใหม่
  • สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดเชียงราย
  • กรมควบคุมมลพิษ
  • กรมโรงงานอุตสาหกรรม
  • ศูนย์วิจัยและเตือนภัยมลพิษโรงงานภาคเหนือ
 
NAKORN CHIANG RAI NEWS TEAM
กองบรรณาธิการ นครเชียงรายนิวส์ – Nakorn Chiang Rai News
MOST POPULAR
FOLLOW ME
Facebook Youtube Tiktok X-twitter Weibo Instagram Line
NEWS UPDATE
Categories
AROUND CHIANG RAI TOP STORIES

เชียงรายขยับ ตรวจน้ำสายด่วน และน้ำกกเพิ่ม 14 จุด

  • โลหะหนัก

เชียงรายเร่งตรวจสอบคุณภาพน้ำแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย หลังพบสารหนูปนเปื้อนเกินมาตรฐาน

เชียงราย, 2 พฤษภาคม 2568 – สำนักข่าวนครเชียงรายนิวส์รายงานว่า จังหวัดเชียงรายได้ยกระดับการตรวจสอบคุณภาพน้ำในแม่น้ำกกและแม่น้ำสายอย่างเข้มข้น หลังพบสารหนู (Arsenic) ปนเปื้อนในระดับที่เกินค่ามาตรฐาน ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนและระบบนิเวศในพื้นที่ การดำเนินการครั้งนี้เป็นผลจากการประชุมคณะทำงานฝ่ายปฏิบัติการและตรวจสอบคุณภาพน้ำเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม 2568 ณ ห้องประชุมพญาพิภักดิ์ ศาลากลางจังหวัดเชียงราย โดยมีนายประเสริฐ จิตต์พลีชีพ รองผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย เป็นประธาน

การตรวจสอบคุณภาพน้ำครั้งนี้มุ่งเน้นไปที่การเก็บตัวอย่างน้ำผิวดินและตะกอนดินจากแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย เพื่อวิเคราะห์ระดับโลหะหนัก โดยเฉพาะสารหนู ซึ่งเป็นสารพิษที่อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพในระยะยาว เช่น อาการผื่นคัน ระคายเคืองผิวหนัง และความเสี่ยงต่อโรคมะเร็งหากมีการสะสมในร่างกาย การดำเนินการดังกล่าวได้รับความร่วมมือจากหน่วยงานหลายภาคส่วน รวมถึงสำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 (เชียงใหม่) สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดเชียงราย ปกครองอำเภอแม่สาย มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย และหน่วยงานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง

ความท้าทายด้านคุณภาพน้ำในเชียงราย

จังหวัดเชียงราย ตั้งอยู่ทางตอนเหนือของประเทศไทย เป็นพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ทางทรัพยากรธรรมชาติ โดยมีแม่น้ำกกและแม่น้ำสายเป็นเส้นเลือดใหญ่ที่หล่อเลี้ยงวิถีชีวิตของชุมชน ทั้งในด้านการเกษตร การประมง และการท่องเที่ยว อย่างไรก็ตาม ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา คุณภาพน้ำในแม่น้ำเหล่านี้เริ่มเผชิญกับความท้าทายจากมลพิษข้ามพรมแดน โดยเฉพาะจากกิจกรรมเหมืองทองในรัฐฉาน ประเทศเมียนมา ซึ่งเป็นต้นน้ำของแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย

ตั้งแต่ปลายเดือนมีนาคม 2568 ชาวบ้านในพื้นที่อำเภอแม่สายและอำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ เริ่มรายงานถึงความผิดปกติของน้ำในแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย เช่น น้ำขุ่นผิดปกติและมีอาการระคายเคืองผิวหนังหลังสัมผัสน้ำ รายงานเหล่านี้จุดประกายให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องลงพื้นที่ตรวจสอบ และพบว่ามีสารหนูในระดับที่สูงเกินค่ามาตรฐานความปลอดภัยที่กำหนดไว้ที่ 0.01 มิลลิกรัมต่อลิตร ตามมาตรฐานของประเทศไทย

จากการตรวจสอบเบื้องต้นโดยสำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 (เชียงใหม่) พบว่าระดับสารหนูในแม่น้ำกกบริเวณอำเภอแม่อายสูงถึง 0.026 มิลลิกรัมต่อลิตร ซึ่งเกินมาตรฐานถึง 2.6 เท่า ขณะที่การตรวจสอบในแม่น้ำสายเมื่อวันที่ 30 เมษายน 2568 โดยทีมนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง พบสารหนูในบางจุดสูงถึง 19 เท่าของค่ามาตรฐาน สถานการณ์ดังกล่าวทำให้เกิดความกังวลในหมู่ประชาชน โดยเฉพาะชุมชนที่พึ่งพาแม่น้ำในการดำรงชีวิตและประกอบอาชีพ

ปัญหามลพิษในแม่น้ำกกและแม่น้ำสายไม่เพียงแต่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชน แต่ยังกระทบต่อเศรษฐกิจท้องถิ่น โดยเฉพาะอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวและการประมง ผู้ประกอบการเรือท่องเที่ยวในแม่น้ำกก เช่น นายธวัช อายุ 56 ปี เจ้าของเรือหางยาวบริเวณท่าเรือเชียงราย รายงานว่า จำนวนนักท่องเที่ยวลดลงอย่างมากตั้งแต่มีการรายงานข่าวการปนเปื้อนสารหนู ทำให้ธุรกิจต้องหยุดชะงัก

การดำเนินการตรวจสอบคุณภาพน้ำอย่างเข้มข้น

เพื่อตอบสนองต่อสถานการณ์ดังกล่าว จังหวัดเชียงรายได้จัดการประชุมคณะทำงานฝ่ายปฏิบัติการและตรวจสอบคุณภาพน้ำเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม 2568 โดยมีเป้าหมายเพื่อกำหนดแนวทางการตรวจสอบและแก้ไขปัญหามลพิษอย่างเป็นระบบ ที่ประชุมมีมติให้เพิ่มจุดตรวจคุณภาพน้ำในแม่น้ำกกจากเดิม 3 จุดเป็น 9 จุด และเพิ่มการตรวจในลำน้ำสาขาอีก 5 จุด รวมทั้งสิ้น 14 จุด พร้อมทั้งเพิ่มความถี่ในการเก็บตัวอย่างน้ำผิวดินและตะกอนดินเพื่อวิเคราะห์โลหะหนักอย่างละเอียด

นอกจากนี้ สำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 (เชียงใหม่) ร่วมกับสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดเชียงราย ปกครองอำเภอแม่สาย และมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย สาขาวิชาสารสนเทศภูมิศาสตร์ ได้ลงพื้นที่เก็บตัวอย่างน้ำผิวดินจากแม่น้ำสายจำนวน 3 จุด ได้แก่:

  • จุดที่ 1 (Sa01): บ้านป่าซางงาม หมู่ 6 ตำบลเกาะช้าง อำเภอแม่สาย
  • จุดที่ 2 (Sa02): สะพานมิตรภาพแม่น้ำสายแห่งที่ 2 ตำบลแม่สาย อำเภอแม่สาย
  • จุดที่ 3 (Sa03): บ้านหัวฝาย ตำบลแม่สาย อำเภอแม่สาย

ตัวอย่างน้ำที่เก็บได้จะถูกส่งไปยังศูนย์ปฏิบัติการวิเคราะห์มลพิษและสิ่งแวดล้อม กรมควบคุมมลพิษ เพื่อตรวจวิเคราะห์ระดับโลหะหนัก โดยคาดว่าจะทราบผลภายในสัปดาห์หน้า ผลการวิเคราะห์จะเป็นข้อมูลสำคัญในการแจ้งเตือนประชาชนและกำหนดมาตรการป้องกันต่อไป

ด้านสำนักงานประมงจังหวัดเชียงรายได้วางแผนเก็บตัวอย่างปลาจากแม่น้ำกกใน 3 ช่วง คือ ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ จุดละ 2 ตัวอย่าง เพื่อตรวจหาการสะสมของสารปนเปื้อนในสัตว์น้ำ ขณะที่สำนักงานเกษตรจังหวัดได้เก็บตัวอย่างพืช 5 ชนิด และดินจากพื้นที่เกษตร 8 แห่งที่ใช้น้ำจากแม่น้ำกก เพื่อตรวจหาการปนเปื้อนเช่นกัน ผลการตรวจทั้งหมดจะถูกรวบรวมและวิเคราะห์โดยสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัด เพื่อจัดทำรายงานกลางสำหรับเผยแพร่สู่สาธารณะ

นายประเสริฐ จิตต์พลีชีพ รองผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย เน้นย้ำว่า “ผลการตรวจคุณภาพน้ำจะต้องยึดตามผลวิเคราะห์จากห้องปฏิบัติการของกรมควบคุมมลพิษ ซึ่งมีความแม่นยำและน่าเชื่อถือมากกว่าการใช้ชุดตรวจแบบเร่งด่วน เพื่อให้ประชาชนมั่นใจในข้อมูลที่ได้รับ” นอกจากนี้ ที่ประชุมยังเสนอให้มีการตรวจสอบคุณภาพน้ำในแม่น้ำสายเพิ่มเติม เพื่อยืนยันระดับการปนเปื้อนและสร้างความมั่นใจให้กับชุมชนในพื้นที่

มาตรการป้องกันและแนวทางแก้ไข

จากการตรวจสอบเบื้องต้น พบว่าสาเหตุหลักของการปนเปื้อนสารหนูในแม่น้ำกกและแม่น้ำสายน่าจะมาจากกิจกรรมเหมืองทองในรัฐฉาน ประเทศเมียนมา ซึ่งมีการปล่อยน้ำเสียที่ปนเปื้อนสารหนูจากการสกัดแร่ลงสู่แม่น้ำ เพื่อแก้ไขปัญหานี้ จังหวัดเชียงรายได้จัดตั้งคณะทำงานเพื่อประสานงานกับหน่วยงานในระดับชาติและนานาชาติ โดยมีนายชรินทร์ ทองสุข ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย เป็นประธานคณะทำงานด้านคุณภาพน้ำข้ามพรมแดน คณะทำงานนี้จะมีตัวแทนจากกองทัพที่ 37 หน่วยงานด้านสิ่งแวดล้อม และนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยในพื้นที่ เพื่อรวบรวมข้อมูลและกำหนดแนวทางแก้ไข

ในระยะสั้น จังหวัดเชียงรายได้ออกคำเตือนให้ประชาชนงดใช้และสัมผัสน้ำจากแม่น้ำกกและแม่น้ำสายโดยตรง รวมถึงหลีกเลี่ยงการบริโภคสัตว์น้ำจากแหล่งน้ำเหล่านี้จนกว่าผลการตรวจจะยืนยันความปลอดภัย หน่วยงานสาธารณสุขในพื้นที่ได้จัดตั้งจุดรับแจ้งอาการผิดปกติจากประชาชนที่อาจสัมผัสน้ำในแม่น้ำ เช่น ผื่นคันหรืออาการทางเดินอาหาร เพื่อให้การรักษาทันท่วงที

ในระยะยาว จังหวัดเชียงรายมีแผนขอรับงบประมาณเพื่อติดตั้งระบบตรวจสอบคุณภาพน้ำแบบเรียลไทม์ เพื่อเพิ่มความมั่นใจให้กับประชาชนและลดค่าใช้จ่ายในการตรวจสอบ นอกจากนี้ ยังมีการผลักดันให้กระทรวงการต่างประเทศไทยเจรจากับรัฐบาลเมียนมาและกองทัพว้า เพื่อควบคุมการปล่อยน้ำเสียจากเหมืองทองในรัฐฉาน ซึ่งเป็นต้นตอของปัญหา

ด้านการท่องเที่ยว ซึ่งเป็นหนึ่งในอุตสาหกรรมหลักของเชียงราย ได้รับผลกระทบอย่างหนักจากข่าวการปนเปื้อนสารหนู ผู้ประกอบการในพื้นที่ เช่น นางสาวกัญญา หวังจงกลาง พ่อค้าที่ชายหาดโยนก ระบุว่า “ตั้งแต่มีข่าวสารหนู นักท่องเที่ยวหายไปเกือบหมด รายได้ลดลงจนแทบไม่พอจ่ายค่าเช่าที่” เพื่อแก้ไขปัญหานี้ จังหวัดเชียงรายกำลังพิจารณาแนวทางการฟื้นฟูภาพลักษณ์ของแหล่งท่องเที่ยว โดยอาจจัดกิจกรรมที่เน้นความปลอดภัยและความยั่งยืน เช่น การท่องเที่ยวเชิงเกษตรที่ไม่พึ่งพาแหล่งน้ำในแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย

ความท้าทายและโอกาส

การปนเปื้อนสารหนูในแม่น้ำกกและแม่น้ำสายเป็นปัญหาที่ซับซ้อน เนื่องจากเกี่ยวข้องกับมลพิษข้ามพรมแดน ซึ่งต้องอาศัยความร่วมมือในระดับนานาชาติ การแก้ไขปัญหาที่ต้นตอ เช่น การควบคุมการปล่อยน้ำเสียจากเหมืองทองในเมียนมา เป็นความท้าทายที่ต้องใช้ทั้งการทูตและความร่วมมือระหว่างประเทศ อย่างไรก็ตาม การที่จังหวัดเชียงรายสามารถระดมหน่วยงานในพื้นที่และจัดตั้งคณะทำงานอย่างรวดเร็ว แสดงให้เห็นถึงความพร้อมในการรับมือกับวิกฤต

มิติด้านสุขภาพ

สารหนูเป็นสารพิษที่อาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพทั้งในระยะสั้นและระยะยาว การสัมผัสน้ำที่มีสารหนูปนเปื้อนอาจทำให้เกิดอาการระคายเคืองผิวหนัง คลื่นไส้ และท้องเสีย ส่วนการสะสมในร่างกายในระยะยาวอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อมะเร็งผิวหนังและมะเร็งอวัยวะภายใน การตรวจสอบและแจ้งเตือนประชาชนอย่างทันท่วงทีจึงเป็นมาตรการสำคัญในการลดความเสี่ยง

มิติด้านสิ่งแวดล้อม

สารหนูและโลหะหนักอื่นๆ ที่ปนเปื้อนในแม่น้ำอาจส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศ โดยเฉพาะสัตว์น้ำและพืชที่เป็นส่วนหนึ่งของห่วงโซ่อาหาร การพบสารหนูในตะกอนดินของแม่น้ำกกในระดับที่สูงถึง 20-22 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม (เกินมาตรฐานที่ 10 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม) บ่งชี้ถึงความเสี่ยงต่อสัตว์หน้าดินและปลา ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อความหลากหลายทางชีวภาพและการประมงในพื้นที่

มิติด้านเศรษฐกิจ

การปนเปื้อนสารหนูส่งผลกระทบโดยตรงต่อเศรษฐกิจท้องถิ่น โดยเฉพาะการท่องเที่ยวและการประมง ซึ่งเป็นรายได้หลักของชุมชนริมแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย การลดลงของนักท่องเที่ยวและการจำกัดการจับสัตว์น้ำทำให้ผู้ประกอบการต้องเผชิญกับความสูญเสียทางรายได้ อย่างไรก็ตาม การพัฒนาระบบตรวจสอบคุณภาพน้ำแบบเรียลไทม์และการฟื้นฟูภาพลักษณ์ของแหล่งท่องเที่ยวอาจเป็นโอกาสในการสร้างความเชื่อมั่นและดึงดูดนักท่องเที่ยวในระยะยาว

โอกาสในการพัฒนา

วิกฤตครั้งนี้เป็นโอกาสให้จังหวัดเชียงรายพัฒนาระบบการจัดการทรัพยากรน้ำอย่างยั่งยืน การลงทุนในเทคโนโลยีตรวจสอบคุณภาพน้ำและการสร้างความร่วมมือระหว่างหน่วยงานในพื้นที่และนานาชาติจะช่วยยกระดับขีดความสามารถในการรับมือกับมลพิษในอนาคต นอกจากนี้ การส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงเกษตรและกิจกรรมที่ไม่พึ่งพาแหล่งน้ำในแม่น้ำอาจเป็นทางเลือกใหม่ในการกระจายรายได้ของชุมชน

ทัศนคติเป็นกลางต่อความเห็นทั้งสองฝั่ง

หน่วยงานภาครัฐและนักวิชาการ
หน่วยงานภาครัฐและนักวิชาการ เช่น สำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 และมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย มองว่าการตรวจสอบคุณภาพน้ำอย่างเข้มข้นและการประสานงานกับหน่วยงานนานาชาติเป็นแนวทางที่เหมาะสมในการแก้ไขปัญหา การใช้ผลวิเคราะห์จากห้องปฏิบัติการที่มีมาตรฐานและการแจ้งเตือนประชาชนอย่างทันท่วงทีจะช่วยลดความเสี่ยงต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม

ชุมชนและผู้ประกอบการท้องถิ่น
ชุมชนและผู้ประกอบการในพื้นที่ เช่น ผู้ประกอบการเรือท่องเที่ยวและพ่อค้าแม่ค้าตามชายหาดโยนก แสดงความกังวลต่อผลกระทบทางเศรษฐกิจและความล่าช้าในการแก้ไขปัญหาที่ต้นตอ พวกเขาต้องการให้รัฐบาลดำเนินการอย่างรวดเร็วเพื่อควบคุมมลพิษจากเหมืองทองในเมียนมา และฟื้นฟูความเชื่อมั่นของนักท่องเที่ยว

ทัศนคติเป็นกลาง การตรวจสอบคุณภาพน้ำอย่างเป็นระบบและการแจ้งเตือนประชาชนเป็นมาตรการที่จำเป็นในการปกป้องสุขภาพและสิ่งแวดล้อม อย่างไรก็ตาม การแก้ไขปัญหาที่ต้นตอ เช่น การควบคุมมลพิษจากเหมืองทองในเมียนมา ยังคงเป็นความท้าทายที่ต้องใช้เวลาและความร่วมมือในระดับนานาชาติ การสื่อสารข้อมูลที่ชัดเจนและการสนับสนุนผู้ประกอบการที่ได้รับผลกระทบจะช่วยลดความตึงเครียดและสร้างความสมดุลระหว่างการปกป้องสิ่งแวดล้อมและการรักษาเศรษฐกิจท้องถิ่น

สถิติที่เกี่ยวข้อง

  1. ระดับสารหนูในแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย: การตรวจสอบเมื่อวันที่ 30 เมษายน 2568 พบสารหนูในแม่น้ำสายบางจุดสูงถึง 19 เท่าของค่ามาตรฐาน (0.01 มิลลิกรัมต่อลิตร) ขณะที่แม่น้ำกกบริเวณอำเภอแม่อายพบสารหนูที่ระดับ 0.026 มิลลิกรัมต่อลิตร
    ที่มา: สำนักข่าวนครเชียงรายนิวส์, รายงานจากการประชุมคณะทำงานฝ่ายปฏิบัติการ, 1 พฤษภาคม 2568
  2. ระดับสารหนูในตะกอนดิน: การตรวจสอบตะกอนดินในแม่น้ำกกเมื่อวันที่ 31 มีนาคม – 1 เมษายน 2568 พบสารหนูในระดับ 20-22 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม เกินมาตรฐานที่ 10 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม
    ที่มา: สำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 (เชียงใหม่), รายงานคุณภาพตะกอนดิน, 25 เมษายน 2568
  3. ผลกระทบต่อการท่องเที่ยว: จำนวนนักท่องเที่ยวในจังหวัดเชียงรายลดลง 30% ในช่วงเดือนเมษายน 2568 หลังมีการรายงานข่าวการปนเปื้อนสารหนูในแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย
    ที่มา: สำนักงานการท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดเชียงราย, รายงานประจำเดือนเมษายน 2568
  4. การพึ่งพาแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย: ชุมชนริมแม่น้ำกกและแม่น้ำสายกว่า 50,000 ครัวเรือนพึ่งพาแหล่งน้ำเหล่านี้ในการเกษตร การประมง และการผลิตน้ำประปา
    ที่มา: องค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงราย, รายงานการใช้น้ำดิบ, 2568
  5. ความเสี่ยงต่อสุขภาพจากสารหนู: การสัมผัสสารหนูในระดับที่เกิน 0.01 มิลลิกรัมต่อลิตรเป็นเวลานานอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อมะเร็งผิวหนังและมะเร็งอวัยวะภายในได้ถึง 10%
    ที่มา: องค์การอนามัยโลก (WHO), รายงานความเสี่ยงจากสารหนู, 2567

เครดิตภาพและข้อมูลจาก :

  • สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดเชียงราย
  • สำนักงานสิ่งแวดล้อมเเละควบคุมมลพิษที่ 1 เชียงใหม่
 
NAKORN CHIANG RAI NEWS TEAM
กองบรรณาธิการ นครเชียงรายนิวส์ – Nakorn Chiang Rai News
MOST POPULAR
FOLLOW ME
Facebook Youtube Tiktok X-twitter Weibo Instagram Line
NEWS UPDATE
Categories
AROUND CHIANG RAI TOP STORIES

เตือนภัยน้ำกก ผนึกกำลังรับมือ จี้จีนแก้ต้นเหตุ

  • โลหะหนัก

ภาครัฐ-เอกชน-ชุมชน ร่วมยกระดับเตือนภัยน้ำหลากแม่น้ำกก ปี 2568

เชียงราย, 22 เมษายน 2568 – แม่น้ำกก สายน้ำสำคัญของจังหวัดเชียงราย เป็นทั้งแหล่งชีวิตและความท้าทายสำหรับชุมชนริมฝั่ง โดยเฉพาะในช่วงฤดูฝนที่มักนำมาซึ่งอุทกภัยและมลพิษสิ่งแวดล้อม เหตุการณ์น้ำท่วมรุนแรงในปี 2567 ได้ทิ้งร่องรอยความเสียหายทั้งต่อระบบนิเวศ เศรษฐกิจ และวิถีชีวิตของประชาชน พร้อมกับปัญหาการปนเปื้อนสารพิษในน้ำที่ส่งผลกระทบรุนแรงต่อชุมชน การประชุมเมื่อวันที่ 22 เมษายน 2568 ณ เทศบาลตำบลแม่ยาว อำเภอเมืองเชียงราย จึงเป็นก้าวสำคัญในการรวมพลังภาครัฐ เอกชน และชุมชน เพื่อพัฒนาระบบเตือนภัยน้ำหลากและแก้ไขปัญหามลพิษข้ามพรมแดนอย่างยั่งยืน

ความเสียหายจากอุทกภัยและมลพิษในปี 2567

ในฤดูฝนปี 2567 แม่น้ำกกเผชิญกับน้ำหลากและโคลนถล่ม ส่งผลกระทบรุนแรงต่ออำเภอเมืองและอำเภอแม่สาย บ้านเรือนเสียหาย พื้นที่เกษตรถูกทำลาย และประชาชนต้องเผชิญกับความสูญเสียทั้งด้านทรัพย์สินและจิตใจ การตรวจพบสารโลหะหนัก เช่น สารหนู ในน้ำกก ได้สร้างความกังวลอย่างมาก ชาวบ้านไม่สามารถใช้น้ำจากแม่น้ำเพื่อการเกษตร การเลี้ยงสัตว์ หรือกิจกรรมประจำวัน เด็กๆ ถูกห้ามเล่นน้ำในช่วงสงกรานต์ และผู้ประกอบการท่องเที่ยว เช่น แพริมน้ำ ขาดทุนหนักจากจำนวนนักท่องเที่ยวที่ลดลง

จุดอ่อนของระบบเตือนภัยในอดีต ได้แก่ การขาดข้อมูลปริมาณน้ำที่เพียงพอ การแจ้งเตือนที่ล่าช้า และความไม่เชื่อมั่นของประชาชนต่อความรุนแรงของภัยพิบัติ สาเหตุเหล่านี้ทำให้ชุมชนไม่สามารถเตรียมรับมือได้ทันท่วงที ความเสียหายจึงทวีความรุนแรง นอกจากนี้ การปนเปื้อนสารพิษจากกิจกรรมเหมืองแร่ในรัฐฉาน ประเทศเมียนมา ได้กลายเป็นประเด็นข้ามพรมแดนที่ซับซ้อน ซึ่งต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายฝ่ายเพื่อแก้ไข

การประชุมเพื่อพัฒนาระบบเตือนภัย

เมื่อวันที่ 22 เมษายน 2568 ณ เทศบาลตำบลแม่ยาว ภาคีเครือข่ายจากภาครัฐ เอกชน และชุมชน รวมถึงนางเตือนใจ ดีเทศน์ ประธานเครือข่ายข้อมูลอุทกภัยแม่น้ำกก หัวหน้าสำนักงานป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย (ปภ.) จังหวัดเชียงราย ผู้อำนวยการส่วนอุทกวิทยาที่ 2 เชียงราย กำนันตำบลแม่ยาว และผู้นำชุมชน ได้ร่วมประชุมเพื่อพัฒนาระบบเตือนภัยน้ำหลากสำหรับฤดูฝนปี 2568 การประชุมมุ่งเน้นการสร้างระบบแลกเปลี่ยนข้อมูลปริมาณน้ำระหว่าง 7 ชุมชนเป้าหมาย ได้แก่ บ้านแก่งทรายมูล/ร่มไทย บ้านใหม่หมอกจ๋าม บ้านผาใต้ (ต.ท่าตอน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่) บ้านจะคือ (ต.ห้วยชมพู) โรงเรียนบ้านผาขวาง บ้านแคววัวดำ (ต.แม่ยาว) และบ้านโป่งนาคำ (ต.ดอยฮาง อ.เมืองเชียงราย)

เป้าหมายคือการพัฒนาระบบที่ช่วยให้ชุมชนรับข้อมูลน้ำได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำ เพื่อเตรียมรับมือกับน้ำท่วมที่อาจเกิดขึ้น การประชุมยังมุ่งแบ่งปันข้อมูลด้านสิ่งแวดล้อมในลุ่มน้ำโขง เพื่อให้ภาคีเครือข่ายและสาธารณชนตระหนักถึงปัญหามลพิษและผลกระทบข้ามพรมแดน การรวมตัวครั้งนี้เป็นจุดเริ่มต้นของความร่วมมือที่เข้มแข็งระหว่างหน่วยงานต่างๆ เพื่อสร้างความมั่นคงด้านน้ำและสิ่งแวดล้อม

การจัดตั้งเครือข่ายข้อมูลอุทกภัยแม่น้ำกก

เครือข่ายข้อมูลอุทกภัยแม่น้ำกก (ค.อ.ก.) เกิดจากความร่วมมือขององค์กรพัฒนาภาคเอกชน โดยมีกิจกรรมหลัก 3 ส่วน:

  1. ติดตั้งเสาวัดระดับน้ำและมาตรวัดระดับน้ำ เพื่อเก็บข้อมูลปริมาณน้ำแบบเรียลไทม์
  2. เสริมศักยภาพชุมชน ผ่านการฝึกอบรมผู้สื่อข่าวอุทกภัยแม่น้ำกก (ผ.อ.ก.) ซึ่งทำหน้าที่สื่อสารข้อมูลน้ำท่วมและแจ้งเตือนภัย
  3. ผสานเครือข่ายข้อมูล ใน 7 ชุมชน เพื่อให้ข้อมูลไหลเวียนทั้งภายในและภายนอกชุมชน

เครือข่ายนี้มุ่งให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการจัดการภัยพิบัติ โดยเฉพาะในพื้นที่เสี่ยง เช่น บ้านผาใต้ ต.ท่าตอน ซึ่งเคยถูกน้ำท่วมและโคลนถล่มในปี 2567 การติดตั้งเครื่องมือวัดระดับน้ำจะช่วยคาดการณ์สถานการณ์ได้ล่วงหน้า และการฝึกอบรมผู้นำชุมชนจะสร้างความเข้มแข็งในการสื่อสารข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพ

เสียงสะท้อนจากชุมชนและข้อเรียกร้อง

เมื่อวันที่ 20 เมษายน 2568 นางเตือนใจ ดีเทศน์ พร้อมทีมงานมูลนิธิพัฒนาชุมชนและเขตภูเขา (พชภ.) ลงพื้นที่บ้านผาใต้ ต.ท่าตอน เพื่อรับฟังความกังวลของชาวบ้าน ชาวบ้านหวาดกลัวว่าน้ำกกอาจท่วมซ้ำในฤดูฝนปี 2568 และกังวลต่อสารโลหะหนักในน้ำ ซึ่งกระทบต่อความปลอดภัยในการเกษตรและชีวิตประจำวัน นางจิรภัทร์ กันธิยาใจ ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน ต.ท่าตอน ระบุว่า “เศรษฐกิจชุมชนเสียหายหนัก แพพัง คนไม่กล้าลงเล่นน้ำ หาปลายาก” ขณะที่นายสุขใจ ยานะ ชาวประมงวัย 72 ปี จากบ้านเชียงแสนน้อย กล่าวว่า “ระดับน้ำกกแปรปรวน ปลาหาย รายได้หดเกือบหมด”

ในวันเดียวกัน ที่ศูนย์การเรียนรู้ CCF ต.ริมกก เครือข่ายประชาชนลุ่มน้ำกก อิง โขง นำโดยนายสมเกียรติ เขื่อนเชียงสา จัดเวทีรับฟังความคิดเห็น ชาวบ้าน ต.ริมกก ร่ำไห้ถึงปัญหาน้ำท่วมซ้ำซากและสารปนเปื้อน ดร.สืบสกุล กิจนุกร จากมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง เสนอให้รัฐบาลเจรจากับจีน เมียนมา และกลุ่มว้า พร้อมชี้ว่ารัฐขาดข้อมูลต้นทางของมลพิษ

ชาวบ้านยื่น 7 ข้อเรียกร้อง:

  1. ตั้งคณะทำงานแก้ปัญหามลพิษข้ามแดนแบบมีส่วนร่วม
  2. เปิดเผยแผนรับมือภัยพิบัติลุ่มน้ำกก-น้ำสาย
  3. สร้างความร่วมมือกับเมียนมาและกลุ่มว้าเก็บตัวอย่างน้ำต้นน้ำ
  4. ตั้งศูนย์ตรวจสอบคุณภาพน้ำจังหวัดเชียงราย
  5. ขยายการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อมข้ามพรมแดน
  6. เปิดโต๊ะเจรจาระดับประเทศ ไทย-เมียนมา-จีน-กลุ่มชาติพันธุ์
  7. ให้ประชาชนมีบทบาทในคณะกรรมการทุกระดับ

วิเคราะห์ต้นตอปัญหาและความท้าทายข้ามพรมแดน

ปัญหาน้ำท่วมและมลพิษในแม่น้ำกกมีรากฐานจากทั้งปัจจัยภายในและข้ามพรมแดน นางเตือนใจระบุว่า ชาวบ้านในท่าตอนเชื่อว่าน้ำท่วมเกิดจากการเปิดหน้าดินขนาดใหญ่ในรัฐฉาน เพื่อทำสวนยางพารา ปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ และเหมืองแร่ โดยเฉพาะเหมืองที่ได้รับทุนจากจีน ผศ.ดร.ลลิตา หาญวงศ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านพม่า ชี้ว่า การปนเปื้อนสารหนูเกี่ยวข้องกับเหมืองทองและดีบุกในเขตควบคุมของกองทัพสหรัฐว้า (UWSA) ซึ่งเพิ่มสัมปทานเหมืองหลังรัฐประหารในเมียนมา

ดร.ลลิตากล่าวว่า “หน่วยงานไทยบางแห่งหลีกเลี่ยงการระบุว่าเป็นบริษัทจีน ทั้งที่คนในพื้นที่รู้ดี การแก้ปัญหาต้องยอมรับต้นตอและเจรจากับจีนโดยตรง” เธอชี้ว่า การเจรจาในกรอบรัฐต่อรัฐมีข้อจำกัด เนื่องจากพื้นที่รัฐว้าเป็น “รัฐซ้อนรัฐ” ที่ไม่อยู่ภายใต้การควบคุมของรัฐบาลเมียนมา การเจรจากับสภาบริหารแห่งรัฐพม่า (SAC) อาจไม่นำไปสู่ผลลัพธ์ และอาจสร้างความขัดแย้งทางการทูต

กรณีนี้คล้ายกับผลกระทบจากเขื่อนในแม่น้ำโขง ซึ่งขาดธรรมภิบาลสิ่งแวดล้อม ดร.ลลิตาแนะนำให้ไทยกดดันจีนผ่านช่องทางการทูต เพื่อให้บริษัทเหมืองรับผิดชอบ หากรัฐไม่ดำเนินการ ภาคประชาสังคมอาจใช้กฎหมายระหว่างประเทศเพื่อเรียกร้องความยุติธรรม

แนวทางการแก้ไขและการคลี่คลายปัญหา

การประชุมที่เทศบาลตำบลแม่ยาวเสนอแนวทางแก้ไขทั้งในระดับชุมชนและนโยบาย การติดตั้งเสาวัดระดับน้ำและฝึกอบรมผู้สื่อข่าวอุทกภัยจะช่วยให้ชุมชนเตรียมรับมือน้ำท่วมได้ดีขึ้น การประสานงานระหว่าง 7 ชุมชนจะสร้างเครือข่ายที่เข้มแข็ง การสนับสนุนจาก ปภ. และส่วนอุทกวิทยาจะเพิ่มความน่าเชื่อถือของระบบเตือนภัย

ในระดับนโยบาย การแก้ปัญหามลพิษจากเหมืองแร่ต้องอาศัยความร่วมมือระหว่างประเทศ นางเตือนใจเสนอให้ไทยเจรจากับจีนเพื่อควบคุมกิจกรรมเหมือง การหารือทวิภาคีจะกดดันให้บริษัทจีนปฏิบัติตามมาตรฐานสิ่งแวดล้อม ดร.สืบสกุลแนะนำให้ตั้งศูนย์ตรวจสอบคุณภาพน้ำในเชียงราย และขยายการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อมข้ามพรมแดน การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ระบบกักเก็บน้ำสะอาด จะช่วยบรรเทาปัญหาการขาดแคลนน้ำ

ในระยะยาว การฟื้นฟูระบบนิเวศแม่น้ำกกเป็นสิ่งสำคัญ การปลูกป่าและจัดการที่ดินในพื้นที่ต้นน้ำจะลดการชะล้างดินและมลพิษ การรณรงค์สร้างความตระหนักจะส่งเสริมให้ชุมชนอนุรักษ์แม่น้ำ ความร่วมมือของทุกภาคส่วนจะนำไปสู่การจัดการน้ำที่ยั่งยืนและปกป้องวิถีชีวิตชุมชน

สถิติและแหล่งอ้างอิง

  • อุทกภัยแม่น้ำกก ปี 2567: ความเสียหายในอำเภอเมืองและแม่สาย มูลค่ากว่า 1,200 ล้านบาท กระทบ 15,000 ครัวเรือน
  • การปนเปื้อนสารหนู: ระดับสารหนูในน้ำกกสูงเกินมาตรฐาน 0.01 มก./ลิตร ในพื้นที่ต.ท่าตอน อ.แม่อาย
  • พื้นที่เสี่ยงน้ำท่วมในเชียงราย: 7 อำเภอ 42 ตำบล 218 หมู่บ้าน

มุมมองที่เป็นกลาง

มุมมองฝ่ายสนับสนุนการแก้ปัญหาที่ต้นตอ: การจัดการน้ำท่วมและมลพิษต้องเริ่มจากต้นเหตุ การเจรจากับจีนและควบคุมเหมืองแร่จะลดผลกระทบ การลงทุนในระบบเตือนภัยและน้ำสะอาดเป็นแนวทางจำเป็น
มุมมองฝ่ายที่มองว่าการแก้ปัญหาข้ามพรมแดนซับซ้อน: การเจรจากับจีนและกลุ่มว้ามีข้อจำกัดทางการเมือง การมุ่งแก้ปัญหาภายใน เช่น ระบบเตือนภัยและฟื้นฟูแม่น้ำ อาจปฏิบัติได้จริงกว่า
มุมมองเป็นกลาง: การแก้ปัญหาต้องผสมผสานการจัดการภายในและความร่วมมือระหว่างประเทศ การพัฒนาระบบเตือนภัยและศักยภาพชุมชนจะลดความสูญเสียระยะสั้น การเจรจาข้ามพรมแดนและรณรงค์สิ่งแวดล้อมจะนำไปสู่ความยั่งยืน

เครดิตภาพและข้อมูลจาก :

  • สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดเชียงราย
  • กรมควบคุมมลพิษ, รายงานคุณภาพน้ำลุ่มน้ำกก ปี 2567, เผยแพร่ 15 ตุลาคม 2567, www.pcd.go.th
  • ปภ.จังหวัดเชียงราย, สรุปความเสียหายจากอุทกภัย ปี 2567, เผยแพร่ 30 กันยายน 2567
  • Mekong River Commission, รายงานผลกระทบสิ่งแวดล้อมลุ่มน้ำโขง, เผยแพร่ 10 มีนาคม 2568, www.mrcmekong.org
  • สำนักข่าวชายขอบ
 
NAKORN CHIANG RAI NEWS TEAM
กองบรรณาธิการ นครเชียงรายนิวส์ – Nakorn Chiang Rai News
MOST POPULAR
FOLLOW ME
Facebook Youtube Tiktok X-twitter Weibo Instagram Line
NEWS UPDATE
Categories
AROUND CHIANG RAI SOCIETY & POLITICS

ตรวจเข้มโลหะหนักตะกอนดิน ห่วงน้ำใช้เกษตรแม่น้ำกก

  • โลหะหนัก

เชียงรายเก็บตัวอย่างตะกอนดินแม่น้ำกก ตรวจสอบโลหะหนัก-ไซยาไนด์ หวังสร้างความมั่นใจประชาชน

สำนักงานสิ่งแวดล้อมฯ ลงพื้นที่ตรวจตะกอนดิน 3 จุดในแม่น้ำกก

เชียงราย,วันที่ 1 เมษายน 2568 –  เวลา 13.00 น. นางสาวปิยนุช ทรวงคำ ผู้อำนวยการส่วนการจัดการคุณภาพน้ำ อากาศ และเสียง สำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 เชียงใหม่ พร้อมเจ้าหน้าที่จากหน่วยงานเดียวกัน รวมถึงเจ้าหน้าที่สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดเชียงราย ได้ลงพื้นที่เพื่อเก็บตัวอย่างตะกอนดินจากแม่น้ำกกในจังหวัดเชียงราย เพื่อดำเนินการตรวจสอบการปนเปื้อนของโลหะหนักและสารไซยาไนด์ ซึ่งเป็นสารอันตรายที่อาจส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชน

จุดที่มีการเก็บตัวอย่างประกอบด้วย 3 จุดหลัก ได้แก่

  1. บริเวณสะพานแม่ฟ้าหลวง หน้าศาลากลางจังหวัดเชียงราย ตำบลริมกก อำเภอเมืองเชียงราย
  2. บริเวณสะพานข้ามแม่น้ำกก ตำบลดอยฮาง อำเภอเมืองเชียงราย
  3. พื้นที่บ้านโป่งนาคำ ตำบลดอยฮาง อำเภอเมืองเชียงราย

ตรวจสอบโลหะหนักและสารไซยาไนด์ในตะกอนดิน

การตรวจสอบในครั้งนี้ครอบคลุมทั้งค่าพารามิเตอร์พื้นฐานของคุณภาพน้ำ เช่น ค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH), ค่าออกซิเจนละลายน้ำ (DO), ค่าอุณหภูมิ และค่าความขุ่น ตลอดจนการตรวจสอบค่าปนเปื้อนของโลหะหนัก ได้แก่ ตะกั่ว ปรอท แคดเมียม และสารไซยาไนด์ในตะกอนดิน โดยสำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 จะส่งตัวอย่างไปตรวจในห้องปฏิบัติการของกรมควบคุมมลพิษ เพื่อวิเคราะห์ค่าโลหะหนักและไซยาไนด์โดยเฉพาะ

นางสาวปิยนุช ระบุว่า “การตรวจสอบคุณภาพสิ่งแวดล้อมในแม่น้ำกกเป็นภารกิจประจำของสำนักงาน ซึ่งจะดำเนินการปีละ 3 ครั้ง โดยมุ่งเน้นเพื่อเฝ้าระวังสถานการณ์ และสร้างความเชื่อมั่นให้กับประชาชนผู้ใช้น้ำในพื้นที่”

ใช้เวลาตรวจสอบ 2 สัปดาห์ รู้ผลแน่ชัด

สำหรับการเก็บตัวอย่างน้ำผิวดินและตะกอนดินจากแม่น้ำกกในครั้งนี้ คาดว่าจะใช้เวลาตรวจสอบประมาณ 14 วัน หรือราว 2 สัปดาห์ ก่อนจะได้ผลวิเคราะห์อย่างเป็นทางการ ทั้งนี้ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะมีการเปิดเผยผลตรวจอย่างโปร่งใส เพื่อให้ประชาชนสามารถเข้าถึงข้อมูลได้อย่างทั่วถึง

ตรวจน้ำแม่น้ำกกที่เชียงใหม่ พบค่าปกติ

เมื่อวันที่ 19 มีนาคม 2568 ที่ผ่านมา สำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 ได้ลงพื้นที่ตรวจสอบคุณภาพน้ำผิวดินในแม่น้ำกก พื้นที่อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ จำนวน 3 จุด โดยผลการตรวจวิเคราะห์เบื้องต้น พบว่าค่าออกซิเจนละลายน้ำ (DO) และค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH) ยังอยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน ซึ่งถือเป็นสัญญาณบวกต่อคุณภาพน้ำในลุ่มน้ำกกโดยรวม

ประชาชนหวังผลตรวจชัดเจน – นักสิ่งแวดล้อมเสนอแนะควบคุมต้นเหตุ

เสียงสะท้อนจากประชาชนในพื้นที่ริมฝั่งแม่น้ำกก หลายรายระบุว่า ยินดีที่มีการตรวจสอบเชิงลึกในครั้งนี้ เพราะที่ผ่านมาเริ่มมีความกังวลเกี่ยวกับคุณภาพน้ำที่เปลี่ยนไปในบางฤดูกาล โดยเฉพาะในช่วงที่มีฝนตกหนักหรือน้ำหลาก ซึ่งอาจพาสิ่งปนเปื้อนจากพื้นที่เกษตรกรรมหรืออุตสาหกรรมเข้าสู่แม่น้ำ

ขณะเดียวกัน นักสิ่งแวดล้อมในพื้นที่เสนอว่า นอกจากการตรวจสอบแล้ว ควรมีการติดตามและควบคุมแหล่งกำเนิดมลพิษ เช่น ฟาร์มเกษตรขนาดใหญ่ โรงงานอุตสาหกรรม หรือการใช้สารเคมีในพื้นที่เกษตรกรรมที่อยู่ใกล้แม่น้ำอย่างใกล้ชิด พร้อมแนะนำให้มีมาตรการป้องกันการชะล้างหน้าดินเข้าสู่แหล่งน้ำสาธารณะในช่วงหน้าฝนด้วย

บทบาทของหน่วยงานรัฐในการสร้างความมั่นใจ

ภาครัฐโดยเฉพาะสำนักงานสิ่งแวดล้อมฯ ได้เน้นย้ำถึงความโปร่งใสและความถี่ในการตรวจสอบ เพื่อให้ประชาชนมั่นใจว่าน้ำในแม่น้ำกกยังสามารถนำไปใช้ในการอุปโภค บริโภค และเกษตรกรรมได้อย่างปลอดภัย โดยเฉพาะในพื้นที่ที่ยังพึ่งพาแม่น้ำกกเป็นแหล่งน้ำหลัก เช่น พื้นที่ชุมชนดอยฮางและบ้านโป่งนาคำ

นอกจากนี้ ยังมีแผนในการจัดทำรายงานผลวิเคราะห์และประชาสัมพันธ์ต่อสาธารณชนผ่านเว็บไซต์และช่องทางต่าง ๆ เพื่อให้ข้อมูลเผยแพร่สู่สาธารณะได้อย่างเปิดเผย

ข้อมูลสถิติคุณภาพน้ำในแม่น้ำกก

จากข้อมูลรายงานสถานการณ์คุณภาพน้ำของกรมควบคุมมลพิษ (รายงานประจำปี 2566) ระบุว่า

  • แม่น้ำกกอยู่ในกลุ่มลุ่มน้ำที่มีคุณภาพน้ำในระดับ “พอใช้” ถึง “ดี”
  • พื้นที่ตอนบน (จังหวัดเชียงใหม่) พบว่าค่า DO เฉลี่ยอยู่ที่ 6.3 mg/L อยู่ในเกณฑ์ดี
  • พื้นที่ตอนล่าง (เชียงราย) มีแนวโน้มค่า BOD เพิ่มขึ้นเล็กน้อยในฤดูฝน
  • สารโลหะหนักในน้ำไม่เกินค่ามาตรฐานที่กำหนดตามประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2560
  • ไม่พบค่าซีเอนสูงผิดปกติใน 5 ปีที่ผ่านมา

สรุปภาพรวมและทัศนคติแบบเป็นกลาง

การเก็บตัวอย่างตะกอนดินเพื่อวิเคราะห์โลหะหนักและสารพิษในแม่น้ำกก ถือเป็นอีกก้าวหนึ่งของการเฝ้าระวังคุณภาพสิ่งแวดล้อมอย่างจริงจังในพื้นที่เชียงราย จากมุมมองภาครัฐและหน่วยงานด้านสิ่งแวดล้อม การตรวจสอบดังกล่าวเป็นเครื่องมือสำคัญในการประเมินและป้องกันความเสี่ยงล่วงหน้า ซึ่งสามารถส่งเสริมความมั่นใจให้กับประชาชนในการใช้ทรัพยากรน้ำได้อย่างปลอดภัย

อย่างไรก็ตาม ในมุมมองของภาคประชาชนและนักอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ยังคงมีความกังวลต่อแหล่งต้นตอของมลพิษ และต้องการให้มีการควบคุมที่ต้นเหตุอย่างจริงจัง ทั้งในเชิงนโยบายและการบังคับใช้กฎหมาย

ความสมดุลระหว่างการตรวจสอบ การสื่อสารข้อมูล และการจัดการต้นเหตุของมลพิษ จึงเป็นสิ่งสำคัญที่จะสร้างระบบนิเวศน้ำที่ยั่งยืนในระยะยาว

เครดิตภาพและข้อมูลจาก : 

  • กรมควบคุมมลพิษ, รายงานสถานการณ์คุณภาพน้ำประเทศไทย ปี 2566
  • สำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 เชียงใหม่
  • ประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เรื่อง ค่ามาตรฐานคุณภาพน้ำประเภทต่าง ๆ พ.ศ. 2560
 
NAKORN CHIANG RAI NEWS TEAM
กองบรรณาธิการ นครเชียงรายนิวส์ – Nakorn Chiang Rai News
MOST POPULAR
FOLLOW ME
Facebook Youtube Tiktok X-twitter Weibo Instagram Line
NEWS UPDATE
ข่าว
ไลฟ์สไตล์
เนื้อหาที่น่าสนใจ
ติดตามเราได้ที่นี่
Facebook Youtube X-twitter Line Instagram Tiktok Weibo Linkedin Link Icon-envelope

Copyright © 2023 by G Good Media Co., LTD. & Nakhon Chiang Rai News. All Rights Reserved.