จากทุ่งนาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้: เทศบาลนครเชียงราย ดัน 2 นโยบายใหญ่ ‘อาหารปลอดภัย-การเรียนรู้ตลอดชีวิต’ ปลุกวิถีชีวิตดั้งเดิม หวังสร้างชุมชนยั่งยืน

เชียงราย, 1 สิงหาคม 2568 – ในห้วงเวลาที่หลายเมืองทั่วโลกเร่งเครื่องสู่การเป็นมหานครแห่งเทคโนโลยีและดิจิทัล เทศบาลนครเชียงรายกลับเลือกเดินทางในแนวทางที่แตกต่าง คือการหวนคืนสู่วิถีชุมชนดั้งเดิม อาศัยภูมิปัญญาท้องถิ่นมาเป็นรากฐานพัฒนาคุณภาพชีวิตและสร้างอนาคตที่ยั่งยืน โดยการขับเคลื่อน 2 นโยบายสำคัญ “เชียงรายต้นแบบเมืองอาหารปลอดภัย” และ “เครือข่ายเมืองแห่งการเรียนรู้นครเชียงราย” ผ่านโครงการเสริมสร้างความยั่งยืนของการพัฒนานครเชียงรายในอนาคต (กิจกรรมการพัฒนาศักยภาพชุมชนด้วยวิถีชุมชน) ณ ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนดอยสะเก็น อำเภอเมืองเชียงราย เมื่อวันที่ 1 สิงหาคม 2568 ที่ผ่านมา

บรรยากาศของงานเต็มไปด้วยความมีชีวิตชีวาและพลังของผู้คนกว่า 300 คน ภายใต้การนำของ นายวันชัย จงสุทธานามณี นายกเทศมนตรีนครเชียงราย ซึ่งเป็นผู้ขับเคลื่อนแนวคิด “เมืองน่าอยู่ ชุมชนยั่งยืน” ให้กลายเป็นความจริง ผ่านการมีส่วนร่วมอย่างแท้จริงของประชาชน คณะผู้บริหารเทศบาล ครู นักเรียน และชาวบ้านที่ต่างพร้อมใจกันมา “ลงแขก” ทำกิจกรรมและเรียนรู้ร่วมกัน

“อาหารปลอดภัย” จากผืนนาสู่จานข้าว – ปลูกจิตสำนึกให้คนรุ่นใหม่

เทศบาลนครเชียงรายให้ความสำคัญกับ “ความมั่นคงทางอาหาร” (Food Security) อย่างยิ่งยวด มองว่าอาหารปลอดภัยไม่ใช่เพียงโครงการ แต่เป็นรากฐานของการสร้างคุณภาพชีวิต สุขภาพ และความยั่งยืนที่แท้จริง ภายหลังพิธีเปิด นายวันชัยนำคณะผู้บริหารและนักเรียนลงมือ “เกี่ยวข้าว” ในแปลงนา นำร่องให้เด็กๆ ได้สัมผัสและเข้าใจขั้นตอนการทำนาแบบดั้งเดิมตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ ตั้งแต่การเตรียมดิน การหว่าน การดูแลรักษา ไปจนถึงการเก็บเกี่ยว

กิจกรรมเชิงปฏิบัติการนี้ไม่เพียงทำให้เยาวชนเห็นความสำคัญของข้าวในฐานะอาหารหลักของคนไทย แต่ยังได้ตระหนักถึงคุณค่าของการกินอาหารที่ปลอดภัย ปราศจากสารเคมี และเรียนรู้ว่ากว่าข้าวสักเมล็ดจะมาถึงจาน ต้องผ่านกระบวนการและความร่วมแรงร่วมใจของคนในชุมชน

นอกจากนี้ ในกิจกรรมยังมีการปล่อยปลาในแหล่งน้ำชุมชน เพื่อสร้างสมดุลทางนิเวศและเป็นแหล่งโปรตีนสำคัญของครัวเรือน การสาธิตอาหารพื้นบ้านล้านนาและขนมโบราณ เปิดโอกาสให้ทุกเพศทุกวัยได้เรียนรู้ภูมิปัญญาในการแปรรูปวัตถุดิบท้องถิ่นและต่อยอดเป็นอาชีพเสริม สะท้อนการอนุรักษ์และส่งเสริมวัฒนธรรมอาหารที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะถิ่นอย่างแท้จริง

“เมืองแห่งการเรียนรู้” – สะพานเชื่อมปราชญ์กับเยาวชน สร้างพลเมืองคุณภาพ

เชียงรายตระหนักดีว่าการเรียนรู้ไม่ได้จำกัดอยู่เพียงในห้องเรียน เทศบาลฯ จึงจัดตั้ง “โครงการเครือข่ายเมืองแห่งการเรียนรู้นครเชียงราย” ให้ชุมชนเป็นแหล่งเรียนรู้ขนาดใหญ่ และเยาวชนเป็นแกนกลางการขับเคลื่อน สะพานความรู้จากปราชญ์ชุมชนสู่คนรุ่นใหม่ สร้างพื้นที่สำหรับการเรียนรู้ตลอดชีวิต (Lifelong Learning)

ภายในงาน มีกิจกรรมสร้างสรรค์ที่เปิดกว้าง เช่น การวาดภาพของดีในชุมชน การเรียนรู้การเพาะเห็ดในครัวเรือน การเลี้ยงปูนา (ไข่ไข่) และเวิร์กช็อปภูมิปัญญาท้องถิ่นหลากหลาย เพื่อปลูกฝังให้เด็กๆ รู้จักรักบ้านเกิด ภูมิใจในวัฒนธรรมตนเอง รวมถึงเปิดโอกาสให้ค้นพบความสามารถและอาชีพที่เหมาะสมกับตนเองในอนาคต

โครงการนี้ยังเน้นการมีส่วนร่วมระหว่างคนรุ่นเก่าและรุ่นใหม่ ถ่ายทอดความรู้-ทักษะจากประสบการณ์จริงผ่านการทำกิจกรรมร่วมกัน เป็นการลงทุนใน “ทุนมนุษย์” อันเป็นรากฐานของเมืองแห่งอนาคตอย่างแท้จริง

นโยบายท้องถิ่นที่สร้างความเปลี่ยนแปลงจากรากสู่ยอด

กรณีเทศบาลนครเชียงราย ถือเป็นตัวอย่างของการแก้ปัญหาอย่างบูรณาการและยั่งยืน (Holistic Approach) ที่ผสมผสานประเด็นเศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม สุขภาพ และการศึกษาเข้าด้วยกันอย่างกลมกลืน ความกล้าหาญในการหยิบยกภูมิปัญญาดั้งเดิมขึ้นมาสร้างคุณค่าใหม่ ตอบโจทย์การพัฒนาเมืองยุคใหม่ที่ต้องเผชิญความท้าทายจากความเปลี่ยนแปลงทั้งทางสังคมและสิ่งแวดล้อม

ในสายตาของนักวิเคราะห์ นโยบายทั้งสองดังกล่าวเป็นการตอบโจทย์ SDGs ขององค์การสหประชาชาติในเป้าหมายที่ 2 (ขจัดความหิวโหย) และ 4 (การศึกษาที่มีคุณภาพ) ผ่านการขับเคลื่อนด้วยกิจกรรมและการมีส่วนร่วมที่แท้จริง นอกจากนี้ ยังช่วยอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ ตลอดจนเสริมสร้างภูมิคุ้มกันให้สังคมท้องถิ่นสามารถรับมือกับการเปลี่ยนแปลงได้ดีขึ้น

 “เชียงรายโมเดล” – เดินช้ากว่าคนอื่น แต่มั่นคงกว่าด้วยรากเหง้า

การจัดกิจกรรมพัฒนาศักยภาพชุมชนในครั้งนี้ คือเครื่องพิสูจน์ว่าการพัฒนาอย่างยั่งยืนไม่จำเป็นต้องใช้เงินก้อนใหญ่เสมอไป แต่เริ่มต้นได้จากจุดเล็กๆ ใกล้ตัว ผ่านความร่วมมือของคนในชุมชนเอง และด้วยการวางรากฐานวิถีชีวิตและการเรียนรู้ที่ดี เมืองเชียงรายกำลังกลายเป็นต้นแบบ “เมืองที่น่าอยู่” ซึ่งทุกคนในสังคมสามารถเติบโตไปพร้อมกัน

ดังคำกล่าวของนายวันชัย จงสุทธานามณี ที่ว่า “เทศบาลนครเชียงรายจะเดินหน้าสนับสนุนโครงการที่บูรณาการวิถีชุมชนเข้ากับการเรียนรู้ตลอดชีวิต เพื่อให้เชียงรายเป็นเมืองที่น่าอยู่สำหรับทุกคนอย่างยั่งยืน” นี่คือพลังเล็กๆ ที่จะกลายเป็นแรงขับเคลื่อนอนาคตของเมืองและลูกหลานเชียงรายต่อไป

เชียงรายอ่วม! น้ำท่วม 9 อำเภอ ปภ.เร่งช่วยเหลือประชาชน ขณะที่วิกฤต “สารหนูปนเปื้อนแม่น้ำกก” ยังรุนแรง ระดับชาติต้องเร่งแก้ไข

ประเทศไทย, 31 กรกฎาคม 2568 – “สองวิกฤต” ถล่มเชียงราย จากสถานการณ์ฝนตกหนักต่อเนื่องตั้งแต่วันที่ 28-29 กรกฎาคม 2568 ที่ผ่านมา ส่งผลให้เกิดอุทกภัยฉับพลันและดินถล่มในพื้นที่ 9 อำเภอของจังหวัดเชียงราย สร้างความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สินประชาชนกว่า 8,300 ครัวเรือน ขณะเดียวกัน ปัญหาเก่าที่ยังคงเป็นระเบิดเวลาของพื้นที่คือ “สารหนูและโลหะหนักปนเปื้อนในแม่น้ำกก” ที่ส่งผลต่อทั้งสุขภาพประชาชนและความมั่นคงของแหล่งน้ำในอนาคต

มวลน้ำถล่มหนัก – 8,363 ครัวเรือนวิกฤต

ศูนย์ปฏิบัติการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยจังหวัดเชียงราย (ปภ.เชียงราย) เปิดเผยว่าสถานการณ์น้ำท่วมและดินถล่มเกิดขึ้นใน 9 อำเภอ 32 ตำบล 189 หมู่บ้าน รวมถึง 4 ชุมชนในเขตเทศบาลนครเชียงราย นับตั้งแต่ฝนสะสมสูงสุดที่ 127 มิลลิเมตร ในตำบลริมโขง อำเภอเชียงของ ณ วันที่ 30 กรกฎาคม 2568 ส่งผลให้ประชาชนเดือดร้อนกว่า 8,363 ครัวเรือน โครงสร้างพื้นฐานในพื้นที่ได้รับผลกระทบอย่างหนัก ได้แก่

• ถนน 22 จุดได้รับความเสียหาย
• พื้นที่เกษตร 23,850 ไร่จมน้ำ
• บ่อปลา 100 บ่อเสียหาย
• สัตว์เลี้ยงตายหลายร้อยชีวิต
  อย่างไรก็ตาม ปภ. ยังคงสำรวจความเสียหายเพิ่มเติมและจนถึงขณะนี้ ยังไม่มีรายงานผู้เสียชีวิตหรือบาดเจ็บ

ทุกหน่วยงานระดมเครื่องจักร-เจ้าหน้าที่ 24 ชั่วโมง

ตลอดช่วงวิกฤตนี้ ปภ.เชียงราย ได้ระดมกำลังเจ้าหน้าที่และเครื่องจักรกลเข้าพื้นที่อย่างต่อเนื่อง ขณะเดียวกัน สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (GISTDA) ก็ได้นำเทคโนโลยีดาวเทียม Pléiades วิเคราะห์ภาพถ่ายบริเวณน้ำท่วมขังในพื้นที่ลุ่มต่ำริมแม่น้ำกกและแม่น้ำยม รวมพื้นที่น้ำท่วมขังในเชียงรายและแพร่กว่า 1,000 ไร่ ส่งต่อข้อมูลให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องใช้วางแผนบริหารจัดการในระยะเร่งด่วน

สารหนูปนเปื้อนแม่น้ำกก – ปมร้อนวาระแห่งชาติ

ในขณะที่ปัญหาอุทกภัยยังคงต้องเร่งช่วยเหลือ ในอีกด้านหนึ่ง เชียงรายยังต้องเผชิญกับปัญหามลพิษสารหนูและโลหะหนักในแม่น้ำกก ซึ่งเป็นแหล่งน้ำหลักของประชาชน โดยย้อนกลับไปตั้งแต่ปี 2566 พบว่ามีสารหนูเกินมาตรฐานในแหล่งน้ำผิวดินบริเวณสบกก อ.เชียงแสน ก่อนขยายวงกว้างสู่แม่น้ำสาย แม่น้ำรวก และแม่น้ำโขงต่อมา

ล่าสุด ที่ประชุมคณะอนุกรรมการขับเคลื่อนการแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดิน ครั้งที่ 2/2568 โดยมี นายประเสริฐ จันทรรวงทอง รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงดิจิทัลฯ เป็นประธาน มีหน่วยงานระดับสูงทุกฝ่ายเข้าร่วมถกหาทางออก ทั้งกระทรวงมหาดไทย ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย (นายชรินทร์ ทองสุข) นักวิจัยและองค์กรที่เกี่ยวข้อง

ต้นตอสารพิษ – หลายปัจจัยเชื่อมโยงข้ามประเทศ

การประชุมระบุว่า สาเหตุของการปนเปื้อนอาจเกิดได้จาก 3 ปัจจัยหลัก

1. การเปิดหน้าดินและการชะล้างจากธรรมชาติ
2. กิจกรรมของมนุษย์ เช่น การใช้สารเคมีทางเกษตร การเผาในที่โล่ง
3. ปัญหาจากประเทศเพื่อนบ้าน (เมียนมา-จีน) เนื่องจากแม่น้ำกกเป็นแม่น้ำนานาชาติ
   ที่ประชุมได้เน้นย้ำให้ “ตรวจสอบแหล่งกำเนิด” อย่างจริงจัง พร้อมเดินหน้าเจรจากับประเทศเพื่อนบ้านผ่านกลไก MRC (คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง) อย่างต่อเนื่อง

แผนบูรณาการแก้ปัญหา – ตั้งเป้ายั่งยืน

มาตรการแก้ไขระยะเร่งด่วนที่ประชุมกำหนดประกอบด้วย

• การศึกษา/วิจัย สัดส่วนสารพิษโดยกระทรวงอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ฯ
• ตรวจสอบกิจกรรมต้นเหตุโดยกรมเหมืองแร่ กรมวิชาการเกษตร และองค์กรท้องถิ่น
• การติดตั้งอุปกรณ์ดักตะกอนในแหล่งน้ำ
• เจรจาต่างประเทศและความร่วมมือกับ MRC
• แผนบรรเทาผลกระทบต่อประชาชนในพื้นที่

ขณะที่ภาคประชาชนและกลุ่มอนุรักษ์แสดงความห่วงใยอย่างมาก เนื่องจากผลกระทบของสารพิษในแหล่งน้ำอาจส่งผลต่อสุขภาพทั้งระยะสั้นและยาว รวมถึงระบบนิเวศและการเกษตร โดยเฉพาะเมื่อแม่น้ำกกเป็นแหล่งน้ำดิบผลิตประปาหลักของเชียงรายและชุมชนริมฝั่ง

เชียงรายในห้วงเปราะบาง – เมื่อวิกฤตธรรมชาติ-สิ่งแวดล้อมทวีคูณ

การรับมืออุทกภัยอย่างทันท่วงทีเป็นภารกิจเร่งด่วนที่ต้องอาศัยการประสานทุกฝ่าย แต่ปัญหาคุณภาพน้ำและสารพิษในแม่น้ำกก คือภัยเงียบที่ต้องได้รับการจัดการเชิงระบบ โดยเฉพาะการตรวจสอบแหล่งกำเนิด การควบคุมกิจกรรมมนุษย์ และการเจรจาต่างประเทศให้เกิดการจัดการร่วมกันอย่างแท้จริง
ความสำเร็จในการแก้ไขปัญหาขึ้นอยู่กับการลงมือปฏิบัติจริง การติดตามผลอย่างต่อเนื่อง และการสื่อสารข้อมูลอย่างโปร่งใสให้ประชาชนได้รับรู้ เพื่อลดความวิตกกังวลและสร้างความมั่นใจต่อแหล่งน้ำที่ปลอดภัยในระยะยาว
เชียงรายจึงอยู่ในจุดทดสอบความสามารถของระบบบริหารจัดการภัยพิบัติและสิ่งแวดล้อมของไทย – วิกฤตครั้งนี้จึงเป็นโอกาสสำคัญสำหรับการปฏิรูปเชิงนโยบายและสร้างต้นแบบการแก้ไขปัญหาอย่างบูรณาการในระดับประเทศและภูมิภาค