ม.พะเยาเปิดโฉม Final Design อาคารกองอาคารสถานที่ – คณะเกษตรศาสตร์ฯ ก้าวสู่ Smart Campus และ Green University สร้างเมืองการเรียนรู้กลางหุบเขาอย่างยั่งยืน
พะเยา, 19 ธันวาคม 2568 – มหาวิทยาลัยพะเยาเดินหน้าสู่มิติใหม่ของการพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้และการบริหารทรัพยากรอาคารอย่างยั่งยืน เมื่อบริษัท ARCHITECTS & ASSOCIATES CO., LTD. เผยแพร่ภาพ Final Design ของโครงการอาคารกองอาคารสถานที่ และกลุ่มอาคารเรียน–ห้องปฏิบัติงานของคณะเกษตรศาสตร์และทรัพยากรธรรมชาติ สะท้อนวิสัยทัศน์ “Smart Campus – Green University” ที่ผสานระหว่างสถาปัตยกรรมไทยประยุกต์ ภูมิประเทศแบบหุบเขา และเทคโนโลยีบริหารจัดการอาคารยุคดิจิทัลอย่างลงตัว
ท่ามกลางบริบทเศรษฐกิจและสังคมที่มหาวิทยาลัยทั่วประเทศต้องเผชิญความท้าทายเรื่องงบประมาณ การดูแลโครงสร้างพื้นฐานขนาดใหญ่ และความคาดหวังด้านความยั่งยืนทางสิ่งแวดล้อม แบบอาคารชุดใหม่นี้จึงไม่ได้เป็นเพียง “โครงการก่อสร้าง” หากแต่เป็นการจัดวางยุทธศาสตร์เชิงพื้นที่ที่มีผลต่อคุณภาพชีวิตของนิสิต บุคลากร และชุมชนรอบข้างในระยะยาว
ผังแม่บทกลางหุบเขา จากสำนักงานอธิการบดีสู่เครือข่ายอาคารเรียนรวม
มหาวิทยาลัยพะเยาตั้งอยู่บนพื้นที่หุบเขาและพื้นที่สีเขียวขนาดใหญ่ การออกแบบผังแม่บทจึงยึดหลักสอดประสานกับภูมิประเทศ ไม่ฝืนภูมิภูมิศาสตร์ แต่ใช้ความลาดชันและแหล่งน้ำเป็นโครงสร้างหลักของการจัดวางอาคารต่าง ๆ
ศูนย์กลางการบริหารของมหาวิทยาลัยคือ อาคารสำนักงานอธิการบดี อาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก 3 ชั้น พื้นที่ใช้สอยราว 8,600 ตารางเมตร ซึ่งสร้างขึ้นตั้งแต่ปี 2540 และได้รับการปรับปรุงครั้งใหญ่หลังเหตุเพลิงไหม้ในปี 2552 ให้มีความทันสมัยและกลมกลืนกับหอประชุมพญางำเมือง ปัจจุบันอาคารแห่งนี้มิใช่เพียงที่ทำงานของผู้บริหารระดับสูง แต่ยังเป็นที่ตั้งของกองงานสายสนับสนุนสำคัญ รวมถึง “กองอาคารสถานที่” ที่รับผิดชอบโครงสร้างพื้นฐานทั้งหมดของมหาวิทยาลัย
ล้อมรอบศูนย์กลางดังกล่าวคือเครือข่ายอาคารเรียนรวม ได้แก่ อาคารเรียนรวม PKY พื้นที่ใช้สอยกว่า 18,400 ตารางเมตร และ อาคารเรียนรวม CE พื้นที่ราว 11,213 ตารางเมตร ซึ่งออกแบบให้มีความต่อเนื่องของพื้นที่การเรียนรู้และพื้นที่พบปะของนิสิตจากหลากหลายคณะ การจัดวางอาคารในรัศมีใกล้กันช่วยให้การประสานงานระหว่างฝ่ายวิชาการและฝ่ายสนับสนุนเป็นไปอย่างคล่องตัว และเป็นจุดเชื่อมต่อสำคัญของระบบขนส่งมวลชนไฟฟ้า (EV Shuttle Bus) ภายในแคมปัส
ภาพ Final Design ที่เผยแพร่ออกมา แสดงให้เห็นการพัฒนาเครือข่ายอาคารชุดใหม่ของคณะเกษตรศาสตร์ฯ และกองอาคารสถานที่ที่ “ต่อยอด” จากผังแม่บทเดิม ไม่ใช่การแยกส่วนออกจากกัน แต่เป็นการต่อเส้นเวลาและพื้นที่ให้รองรับภารกิจใหม่ในอนาคต
คณะเกษตรศาสตร์และทรัพยากรธรรมชาติ ห้องทดลองกลางป่าและศูนย์นวัตกรรมเกษตรยุคใหม่
คณะเกษตรศาสตร์และทรัพยากรธรรมชาติ (School of Agriculture and Natural Resources) เป็นหนึ่งในคณะที่มีภารกิจซับซ้อนที่สุดของมหาวิทยาลัยพะเยา เนื่องจากต้องดูแลทั้งห้องปฏิบัติการวิทยาศาสตร์ระดับโมเลกุล โรงเรือนปศุสัตว์ แหล่งเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ และแปลงปลูกพืชภาคสนามบนพื้นที่จริง การออกแบบกลุ่มอาคารชุดใหม่จึงต้องตอบโจทย์ “ทั้งห้องเรียน ห้องแล็บ และฟาร์มทดลอง” ไปพร้อมกัน
ภายใต้การบริหารของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วิพรพรรณ เนื่องเม็ก คณบดีคณะฯ พื้นที่คณะเกษตรศาสตร์ฯ ถูกวางบทบาทให้เป็น “ห้องทดลองระดับภูมิภาค” ที่สร้างองค์ความรู้ด้านเกษตรสมัยใหม่และทรัพยากรธรรมชาติอย่างเป็นระบบ ตั้งแต่ระดับจุลภาคถึงระดับภูมิทัศน์ โดยโครงสร้างห้องปฏิบัติการเฉพาะทางประกอบด้วย
- กลุ่มเทคโนโลยีและนวัตกรรมการประมง ที่มีห้องปฏิบัติการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำและศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งเคยใช้เป็นฐานการค้นพบสัตว์ชนิดใหม่ของโลกโดยนักวิจัยของคณะ
- กลุ่มสัตวศาสตร์ พร้อมโรงเรือนมาตรฐานสำหรับการวิเคราะห์และพัฒนาอาหารสัตว์ สนับสนุนการยกระดับฟาร์มปศุสัตว์ในพื้นที่ภาคเหนือตอนบน
- กลุ่มเทคโนโลยีชีวภาพ ที่มุ่งเน้นการปรับปรุงพันธุ์พืชและงานจุลชีววิทยาเชิงลึก
- กลุ่มวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการอาหาร ซึ่งมีห้องปฏิบัติการตามมาตรฐาน Food Safety สำหรับการแปรรูปและถนอมอาหาร เพิ่มมูลค่าให้ผลผลิตทางการเกษตร
ภายนอกอาคารเรียน ระบบนิเวศการเรียนรู้ยังต่อเนื่องไปยัง ศูนย์การเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงการเกษตรฯ ที่แบ่งพื้นที่ออกเป็น 4 ส่วน ได้แก่ งานพัฒนาพันธุ์พืช งานปศุสัตว์ งานประมง และงานแปรรูปผลิตภัณฑ์ ทำหน้าที่เป็น “ห้องทดลองกลางแจ้ง” ที่นิสิตสามารถเชื่อมโยงทฤษฎีจากแล็บสู่การปฏิบัติจริงในแปลง
ภาพ Final Design ของคณะเกษตรศาสตร์ฯ สื่อให้เห็นกลุ่มอาคารสีน้ำตาล–ครีมที่จัดวางท่ามกลางแหล่งน้ำ พื้นที่สีเขียว และทางเดินโค้งโอบรับภูมิรูปแบบหุบเขา ลานกว้างหน้าคณะถูกออกแบบให้เป็นพื้นที่กิจกรรม เปิดมุมมองสู่บึงน้ำและแปลงสาธิตเกษตร พร้อมป้าย “SMART Agriculture” ที่ตอกย้ำบทบาทคณะในฐานะต้นแบบเกษตรอัจฉริยะของภูมิภาค
กองอาคารสถานที่ ฟันเฟืองโครงสร้างพื้นฐานและผู้ดูแลเมืองการเรียนรู้
หากคณะเกษตรศาสตร์ฯ คือ “หัวใจด้านองค์ความรู้” ของการพัฒนาพื้นที่เกษตรและทรัพยากรธรรมชาติของมหาวิทยาลัย กองอาคารสถานที่ (Division of Buildings and Grounds) ก็เปรียบเสมือน “ระบบไหลเวียนโลหิตและโครงกระดูก” ที่ทำให้เมืองการเรียนรู้แห่งนี้ดำเนินไปได้อย่างต่อเนื่อง
กองอาคารสถานที่ซึ่งตั้งอยู่ภายในอาคารสำนักงานอธิการบดี ทำหน้าที่ดูแลตั้งแต่เอกสารธุรการ ไปจนถึงระบบไฟฟ้า ประปา เครื่องปรับอากาศ งานโยธา และภูมิทัศน์ทั่วทั้งพื้นที่มหาวิทยาลัย ภายใต้การนำของ นายจีรวัฒน์ มังคาร ผู้อำนวยการกองฯ โครงสร้างการทำงานถูกแบ่งเป็น 4 หน่วยหลัก ได้แก่
- งานธุรการ รับผิดชอบสารบรรณ การเงิน พัสดุ และข้อมูลสารสนเทศ โดยมีหัวหน้างานคือ นางนิรชา เตชะกุลวิโรจน์ ดูแลให้การใช้งบประมาณและจัดซื้อจัดจ้างเป็นไปตามมาตรฐานธรรมาภิบาล (ITA)
- งานความปลอดภัย ดูแลระบบรักษาความปลอดภัย 24 ชั่วโมง งานป้องกันอัคคีภัย และระบบรักษาความสะอาด ซึ่งมีหมายเลขติดต่อฉุกเฉิน 054-466-710 สำหรับเหตุการณ์นอกเวลาราชการ
- งานสวนและภูมิทัศน์ ซึ่งดูแลพื้นที่สีเขียวและคลังพันธุ์ไม้นานาชนิด มีทีมงานผู้เชี่ยวชาญ เช่น นายสมปอง ใจประเสริฐ และนักจัดสวน นายกมล มูลป้อน ที่ทำให้พื้นที่มหาวิทยาลัยกลายเป็น “อุทยานการเรียนรู้” ที่ร่มรื่นและเหมาะกับการวิจัยด้านสิ่งแวดล้อม
- งานสาธารณูปโภคและบำรุงรักษา ทำหน้าที่ดูแลระบบไฟฟ้า ประปา และโครงสร้างทางวิศวกรรม โดยมีวิศวกรโยธาและสถาปนิกประจำกอง เช่น นายกิตติธัช อาจทะตัน เข้ามาควบคุมคุณภาพงานก่อสร้างและซ่อมบำรุง
ภาพ Final Design ของอาคารกองอาคารสถานที่ที่เผยแพร่ แสดงให้เห็นอาคารรูปทรงทันสมัย ใช้เส้นสายแนวนอนและแผงกันแดดไม้ รวมถึงหลังคาที่เตรียมพื้นที่รองรับการติดตั้งโซลาร์เซลล์ในอนาคต รายล้อมด้วยพื้นที่สีเขียวและแหล่งน้ำด้านหน้าอาคาร สอดรับกับบทบาทของหน่วยงานที่ต้องรักษามาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อมไปพร้อมกับประสิทธิภาพเชิงวิศวกรรม
Smart Campus เมื่อเทคโนโลยีอาคารเชื่อมโยงกับชีวิตประจำวันของนิสิต
หนึ่งในจุดเปลี่ยนสำคัญของการบริหารจัดการอาคารของมหาวิทยาลัยพะเยาคือการพัฒนาระบบ “Smart Campus Infrastructure” ที่นำเทคโนโลยีสารสนเทศเข้ามาเป็นเครื่องมือหลักในการบริหารทรัพยากร โดยกองอาคารสถานที่ทำหน้าที่เป็นผู้พัฒนาและผู้ใช้จริงในเวลาเดียวกัน
ระบบเด่นที่ถูกกล่าวถึง ได้แก่
- Smart Services – ระบบแจ้งซ่อมออนไลน์ ที่เปิดโอกาสให้คณะต่าง ๆ เช่น คณะเกษตรศาสตร์ฯ สามารถแจ้งปัญหาวัสดุอุปกรณ์หรือระบบไฟฟ้า–ประปาได้แบบเรียลไทม์ ลดขั้นตอนเอกสารและเพิ่มความโปร่งใสในการติดตามงาน
- Smart Water – ระบบจัดการน้ำประปา ซึ่งมหาวิทยาลัยผลิตน้ำใช้เองตั้งแต่การเก็บน้ำดิบจนถึงการควบคุมแรงดันน้ำในอาคารสูง ทำให้สามารถวางแผนรับมือภัยแล้งและเหตุฉุกเฉินได้อย่างเป็นระบบ
- Garden System และฐานข้อมูล Trees Req ที่บันทึกข้อมูลพรรณไม้ภายในมหาวิทยาลัย ช่วยให้การตัดแต่งกิ่งไม้ การดูแลต้นไม้ใหญ่ และการพัฒนาภูมิทัศน์ทำได้อย่างถูกต้องตามหลักวิชาชีพ ไม่กระทบต่อความปลอดภัยของผู้ใช้พื้นที่
- UP IMS & Purchasing ระบบคลังพัสดุและจัดหาพัสดุที่เชื่อมโยงกับข้อมูล ITA สร้างร่องรอยการใช้จ่ายงบประมาณที่ตรวจสอบได้
ขณะเดียวกัน ระบบ EV Shuttle Bus ภายในมหาวิทยาลัย ซึ่งเชื่อมต่อจุดสำคัญอย่าง P1 (หน้ามหาวิทยาลัย), P8 (สำนักงานอธิการบดี–กองอาคารสถานที่), P9 (อาคารเรียนรวม PKY–พื้นที่คณะเกษตรศาสตร์ฯ) และ P12 (หอพักนิสิต UP Dorm) ก็เป็นอีกหนึ่งมิติของ Smart Campus ที่ลดการใช้รถยนต์ส่วนบุคคล ลดการปล่อยคาร์บอน และเพิ่มความปลอดภัยในการเดินทางของนิสิตและบุคลากร
เมื่อพิจารณาจากภาพ Final Design จะเห็นได้ว่าโครงการอาคารใหม่ถูกผูกโยงเข้ากับโครงข่าย Smart Campus เหล่านี้อย่างแนบแน่น ทั้งในมิติการวางตำแหน่งอาคาร ทางเดิน และจุดจอดรถไฟฟ้า ทำให้ระบบกายภาพและระบบดิจิทัลทำงานเกื้อหนุนซึ่งกันและกัน
พื้นที่เรียนรู้–พื้นที่พบปะ สถาปัตยกรรมที่ออกแบบเพื่อคน
จุดเด่นอีกประการของ Final Design คือการออกแบบ “พื้นที่กึ่งทางการ–กึ่งไม่เป็นทางการ” ให้เกิดขึ้นทั้งในอาคารและภายนอกอาคาร
ภาพภายในอาคารเรียนของคณะเกษตรศาสตร์ฯ แสดงให้เห็นห้องแลปสีขาว–ฟ้า สว่าง โปร่ง มีโต๊ะยาวและเก้าอี้ล้อเลื่อน รองรับการเรียนปฏิบัติการที่ต้องเคลื่อนย้ายอุปกรณ์ตลอดเวลา ขณะที่ห้องบรรยายขนาดใหญ่ในอาคารสำนักงานและอาคารกองอาคารสถานที่ออกแบบให้รองรับการประชุมเชิงวิชาการและการอบรมของบุคลากรจากภายในและภายนอกมหาวิทยาลัย
อีกภาพหนึ่งเป็นโถงบันไดกว้างที่ตกแต่งด้วยอิฐแดงและหินสีเทา สร้างบรรยากาศคล้าย “ขั้นบันไดเมือง” ที่นิสิตสามารถนั่งพูดคุย ทำงานกลุ่ม หรือรอเข้าชั้นเรียน ขณะที่ชั้นบนเปิดรับแสงธรรมชาติและมองออกไปเห็นต้นไม้เขียวขจีภายนอก สถาปัตยกรรมในลักษณะนี้สะท้อนแนวคิด “Learning Commons” ที่ให้พื้นที่อาคารเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้ ไม่ใช่เพียงเปลือกหุ้มของห้องเรียนแบบเดิม
ในส่วนอาคารนิทรรศการและพื้นที่จัดแสดงผลงาน ถูกออกแบบให้มีผนังสีเขียวและงานไม้ ผสมผสานวัสดุธรรมชาติกับระบบไฟส่องสว่างสมัยใหม่ เหมาะสำหรับการจัดแสดงผลการวิจัย ผลิตภัณฑ์จากศูนย์เศรษฐกิจพอเพียง หรือการประชุมเชิงปฏิบัติการกับเกษตรกรและชุมชนรอบมหาวิทยาลัย
ความสัมพันธ์เชิงยุทธศาสตร์ เมื่อคณะเกษตรฯ และกองอาคารสถานที่เดินไปด้วยกัน
ในมุมเชิงยุทธศาสตร์ การวางกลุ่มอาคารคณะเกษตรศาสตร์ฯ และอาคารกองอาคารสถานที่ให้ทำงานเกื้อหนุนกัน มีนัยสำคัญมากกว่าการประหยัดงบประมาณก่อสร้าง ทั้งสองหน่วยงานมีความสัมพันธ์แบบ “พึ่งพากันสองทิศทาง”
ด้านหนึ่ง คณะเกษตรศาสตร์ฯ ต้องพึ่งพาระบบสาธารณูปโภคและการบำรุงรักษาที่มีมาตรฐานสูง ทั้งระบบไฟฟ้าของห้องแล็บ ระบบบำบัดน้ำทิ้ง และโครงสร้างโรงเรือนทดลองจำนวนมาก ซึ่งทั้งหมดอยู่ในความดูแลของกองอาคารสถานที่ อีกด้านหนึ่ง กองอาคารสถานที่เองก็ใช้พื้นที่ของคณะเกษตรศาสตร์ฯ เป็น “ห้องทดลองชีวภาพขนาดใหญ่” ในการออกแบบภูมิทัศน์ การจัดการต้นไม้ใหญ่ และการบริหารจัดการแหล่งน้ำให้สมดุลระหว่างความสวยงามและความปลอดภัย
เมื่อเพิ่มชั้นของเทคโนโลยี Smart Campus เข้าไป การทำงานร่วมกันนี้ยิ่งมีความชัดเจน ระบบ Smart Services ทำให้คณะเกษตรศาสตร์ฯ แจ้งซ่อมและติดตามผลการดำเนินงานได้อย่างโปร่งใส ขณะที่ฐานข้อมูล Trees Req กลายเป็นเครื่องมือให้คณะเกษตรศาสตร์ฯ ใช้ข้อมูลพรรณไม้ในมหาวิทยาลัยประกอบการเรียนการสอนและงานวิจัยได้โดยไม่ต้องสร้างฐานข้อมูลใหม่
การออกแบบ Final Design ที่ให้ทั้งสองกลุ่มอาคารมีภาษาสถาปัตยกรรมใกล้เคียงกัน จึงไม่ใช่เพียงเรื่องความสวยงาม แต่เป็นการสะท้อน “โครงสร้างความร่วมมือ” ของสองหน่วยงานที่อยู่เบื้องหลังความมั่นคงของมหาวิทยาลัยพะเยาอย่างแท้จริง
มหาวิทยาลัยพะเยาในฐานะ “เมืองการเรียนรู้” มากกว่าสถานศึกษาในหุบเขา
เมื่อนำองค์ประกอบทั้งหมดมาประกอบกัน ตั้งแต่ผังแม่บทกลางหุบเขา คณะเกษตรศาสตร์ฯ ที่เป็นศูนย์กลางองค์ความรู้ด้านเกษตรและทรัพยากรธรรมชาติ กองอาคารสถานที่ที่พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและระบบ Smart Campus จนถึง Final Design ของอาคารชุดใหม่ที่เน้นความยั่งยืนและพื้นที่ปฏิสัมพันธ์ จะเห็นได้ชัดว่า มหาวิทยาลัยพะเยากำลังเคลื่อนตัวจาก “มหาวิทยาลัยในภูเขา” ไปสู่ “เมืองการเรียนรู้” (Learning City) ที่มีระบบนิเวศการศึกษาเต็มรูปแบบ
ในมิติของนิสิต พื้นที่เหล่านี้หมายถึงโอกาสในการเรียนรู้ที่หลากหลาย ตั้งแต่ห้องแลปสมัยใหม่ไปจนถึงแปลงทดลองตามแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง ในมิติของบุคลากร พื้นที่สำนักงานและห้องประชุมที่ได้รับการออกแบบใหม่ช่วยยกระดับคุณภาพสภาพแวดล้อมการทำงานและมาตรฐานความปลอดภัย ส่วนในมิติของชุมชนโดยรอบ อาคารและศูนย์การเรียนรู้ต่าง ๆ มีศักยภาพในการเปิดเป็นเวทีให้เกษตรกร หน่วยงานท้องถิ่น และภาคธุรกิจ เข้ามาแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และต่อยอดสู่ความร่วมมือเชิงพื้นที่ในระยะยาว
สุดท้าย ภาพ Final Design ที่บริษัท ARCHITECTS & ASSOCIATES CO., LTD. เผยแพร่ออกมา จึงไม่เพียงสะท้อนทิวทัศน์อาคารชุดใหม่ท่ามกลางธรรมชาติ แต่ยังสะท้อน “ทิศทางการพัฒนา” ของมหาวิทยาลัยพะเยาในฐานะสถาบันการศึกษาที่มุ่งสู่ Green University และ Smart Campus อย่างเป็นรูปธรรมบนฐานของข้อมูล ระบบ และการทำงานร่วมกันของทุกหน่วยงานภายใน
เครดิตภาพและข้อมูลจาก :
- คณะเกษตรศาสตร์และทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยพะเยา และข้อมูลศูนย์การเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงการเกษตรฯ
- ข้อมูลผังแม่บทและประวัติอาคารสำนักงานอธิการบดี–อาคารเรียนรวม PKY และ CE มหาวิทยาลัยพะเยา
- บริษัท ARCHITECTS & ASSOCIATES CO., LTD.
MOST POPULAR
FOLLOW ME
NEWS UPDATE
