ปีทองลำไยเชียงราย หรือวิกฤตราคาดิ่ง? ผลผลิตทะลุล้านตัน เกษตรกรเสี่ยงขาดทุน

เชียงราย,8 กรกฎาคม 2568 – ผลผลิตลำไยพุ่งทะลุเป้า เกษตรกรภาคเหนือเฝ้าระวังราคาดิ่ง ปี 2568 กลายเป็นปีที่ผลผลิตลำไยในภาคเหนือพุ่งสูงเกินคาด จากข้อมูลของสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร (สศก.) พบว่า ผลผลิตรวมสูงถึง 1.06 ล้านตัน เพิ่มขึ้นถึง 12% จากปีที่ผ่านมา แม้พื้นที่ยืนต้นลำไยจะลดลงเล็กน้อยจากการโค่นต้นเก่าเพื่อปลูกพืชอื่น แต่สภาพอากาศที่เอื้ออำนวยทำให้การออกดอก-ติดผลสมบูรณ์

ในเดือนสิงหาคม 2568 ซึ่งเป็นช่วงผลผลิตออกมากที่สุด คาดว่าจะมีลำไยทะลักเข้าสู่ตลาดกว่า 422,000 ตัน หรือราว 57% ของผลผลิตฤดูทั้งหมด นับเป็นช่วงเสี่ยงที่สุดของปี

สวนทางคุณภาพ-ราคา ลำไยเกรดต่ำเสี่ยงเหลือแค่ 1 บาท

ในขณะที่ลำไยเกรด AA+A ราคายังยืนได้ที่ 40 บาทต่อกิโลกรัม แต่ลำไยเกรด C กลับมีราคาต่ำจนน่าตกใจเพียง 1 บาทต่อกิโลกรัม ความต่างนี้มากถึง 40 เท่า ซึ่งสะท้อนถึงการจัดการคุณภาพที่ยังไม่ทั่วถึง

ปัญหาสำคัญคือเกษตรกรส่วนใหญ่ไม่สามารถรักษาคุณภาพได้สม่ำเสมอ หรือไม่สามารถเก็บเกี่ยวแบบช่อสดได้ ทำให้ต้องขายแบบ “รูดร่วง” ที่มีราคาต่ำกว่า

เชียงรายผลผลิตมากแต่ความเสี่ยงสูง

จังหวัดเชียงรายมีพื้นที่ปลูกลำไยราว 167,000 ไร่ โดยเฉพาะอำเภอป่าแดดที่เป็นแหล่งใหญ่สุด แต่กว่า 30% ของพื้นที่เหล่านี้ถูกจัดว่าไม่เหมาะสมทางการเกษตร ส่งผลต่อคุณภาพผลผลิตโดยตรง

นอกจากนี้ ภัยแล้งยังเป็นปัญหาซ้ำซ้อน โดยเฉลี่ย 20-30% ของพื้นที่เพาะปลูกได้รับผลกระทบทุกปี ส่งผลต่อขนาดและคุณภาพของลำไยอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

สศก. เร่งบริหารจัดการ สกัดล้นตลาดเดือนสิงหาคม

เพื่อไม่ให้ลำไยทะลักตลาดในเดือนสิงหาคมจนราคาตก รัฐบาลจึงเร่งแผนกระจายสินค้าและส่งเสริมการแปรรูป ดังนี้:

• สนับสนุนการแปรรูป เช่น ลำไยอบแห้ง น้ำลำไยเข้มข้น ลำไยกระป๋อง เพื่อลดผลผลิตสดในตลาด
• ส่งเสริมช่องทางการจำหน่ายใหม่ เช่น Modern Trade, ตลาดออนไลน์ และไปรษณีย์ไทย
• อุดหนุนค่าบริหารจัดการกิโลกรัมละ 3 บาท สำหรับกลุ่มเกษตรกรหรือสหกรณ์

การส่งออกยังคงพึ่งพาจีนเป็นหลักถึง 73.1% จึงต้องเร่งขยายตลาดใหม่อย่างอินเดีย อินโดนีเซีย และเวียดนาม เพื่อลดความเสี่ยงระยะยาว

สหกรณ์เชียงรายจุดแข็งที่ยังมีจุดเปราะ

แม้สหกรณ์หลายแห่งในเชียงราย เช่น สหกรณ์ลำไยเมืองเชียงราย และสหกรณ์ป่าแดด จะมีบทบาทเชิงรุกในการรับซื้อลำไยและกระจายผลผลิต แต่ในอดีตยังมีปัญหาความไม่โปร่งใส เช่น กรณีสหกรณ์ในอำเภอพานที่เคยถูกร้องเรียนเรื่องเงินค้ำประกันลำไยค้างจ่าย

การฟื้นฟูความเชื่อมั่นและธรรมาภิบาลจึงเป็นสิ่งสำคัญ หากหวังให้สหกรณ์กลายเป็นกลไกหลักในการพยุงราคาลำไย

ความหวังใหม่ศูนย์เรียนรู้แม่สรวย เสริมโอกาสเกษตรกร

อำเภอแม่สรวยของเชียงรายกลายเป็นต้นแบบที่น่าจับตา ด้วยการพัฒนาการปลูกลำไยนอกฤดูที่ประสบผลสำเร็จ ได้รับการยกเป็นศูนย์เรียนรู้เพิ่มประสิทธิภาพการผลิต ช่วยให้เกษตรกรสามารถกระจายเวลาเก็บเกี่ยว ลดความเสี่ยงจากการออกผลพร้อมกันในฤดู

อนาคตลำไยเชียงราย ต้องยืนอยู่บนฐานความยั่งยืน

ลำไยจะไม่เป็นเพียงพืชเศรษฐกิจที่อยู่รอดชั่วคราว หากแต่ต้องมีอนาคตที่ยั่งยืน ด้วยยุทธศาสตร์ชัดเจน:

• เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตและลดต้นทุน
• วิจัยสายพันธุ์ทนแล้งและให้ผลผลิตสม่ำเสมอ
• สร้างระบบน้ำที่มั่นคงเพื่อรองรับภัยแล้ง
• ส่งเสริมการรวมกลุ่มเกษตรกรและธรรมาภิบาลในสหกรณ์
• กระตุ้นการบริโภคในประเทศและแปรรูปเพื่อเพิ่มมูลค่า

เชียงรายยังมีศักยภาพมหาศาลในฐานะแหล่งผลิตลำไยระดับประเทศ เพียงแค่ต้องวางรากฐานอย่างเป็นระบบเพื่อไม่ให้ “ปีทอง” กลายเป็น “ปีร่วง”