เชียงรายก้าวสู่ ‘เมืองสุขภาพ’ เปิดมหกรรมอาหารเพื่อสุขภาพ ดันมาตรฐาน “Chiang Rai Wellness Standard Foods” เชื่อมไร่–ครัว–นักท่องเที่ยว พลิกโฉมสู่ศูนย์กลางท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ

เชียงราย, 23 สิงหาคม 2568 — “สวนตุงและโคม” ใจกลางเมืองค่อย ๆ แปรเป็นครัวใหญ่ของทั้งจังหวัด บูธกว่า 40 ร้านเรียงรายด้วยเมนูที่คัดสรรวัตถุดิบจากไร่มาตรฐาน อบอวลด้วยกลิ่นสมุนไพรพื้นถิ่น สลับเสียงถาม ตอบเรื่องส่วนผสมและพลังงานต่อจาน ภาพตรงหน้าจึงไม่ใช่แค่งานเทศกาลอาหาร หากเป็น “ห้องเรียนกลางแจ้ง” ที่แสดงให้เห็นว่า เชียงรายกำลังเปลี่ยนโจทย์เมือง จากเมืองกาแฟและศิลปะสู่ “เมืองสุขภาพ (Wellness City)” อย่างจริงจัง

พิธีเปิดงาน มหกรรมเมนูสุขภาพเพื่ออาหารนานาชาติและระดับท้องถิ่น (Chiang Rai Wellness Standard Foods) เริ่มขึ้นเวลา 17.00 น. โดยมี นายรุจติศักดิ์ รังษี รองผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย เป็นประธาน พร้อมด้วย น.พ.คงศักดิ์ ชัยชนะ รองนายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดเชียงราย กล่าวรายงานวัตถุประสงค์ ท่ามกลางความร่วมมือของหน่วยงานรัฐ–เอกชน–โรงพยาบาล–สถาบันการศึกษา ที่มารวมพลังบนเวทีเดียวกัน เป้าหมายปลายทางชัดเจน: วางมาตรฐานอาหารสุขภาพระดับจังหวัด ให้จับต้องได้ ตั้งแต่ต้นน้ำไปจนถึงปลายน้ำ

“มหกรรมครั้งนี้เป็นเวทีสำคัญในการสร้างภาพลักษณ์ให้เชียงรายเป็นศูนย์กลางอาหารสุขภาพทั้งในระดับท้องถิ่นและนานาชาติ สอดคล้องกับการเป็นเมืองท่องเที่ยวคุณภาพของประเทศ” — นายรุจติศักดิ์ รังษี รองผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย กล่าวในพิธีเปิด

ไม่ใช่แค่ “ติดป้าย” แต่คือการวางระบบ 3 เสาหลักของมาตรฐาน

มาตรฐาน Chiang Rai Wellness Standard Foods ถูกออกแบบให้เป็น “โครง” ที่ยกคุณภาพทั้งระบบ ไม่ใช่มาตรฐานหน้าร้านเพียงอย่างเดียว โดยมี 3 หัวใจ ที่ผู้ประกอบการต้องผ่านเกณฑ์ ก่อนจะได้ป้ายรับรองของจังหวัด

1. วัตถุดิบคุณภาพ (ตรา Q / GAP และมาตรฐานเกษตรปลอดภัยที่เกี่ยวข้อง)
   ร้านต้องเลือกใช้วัตถุดิบจากแหล่งผลิตที่ผ่านเกณฑ์คุณภาพและความปลอดภัยตามมาตรฐานของภาครัฐ เช่น ตรา Q ภายใต้การกำกับของ สำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ (มกอช.) และมาตรฐาน GAP (กรมวิชาการเกษตร) เพื่อยืนยันว่าความปลอดภัยเริ่มตั้งแต่ในไร่
2. สุขาภิบาลอาหารตามเกณฑ์ SAN / SAN Plus (กรมอนามัย)
   ครัว–อุปกรณ์–น้ำ–การจัดเก็บวัตถุดิบ–การสัมผัสอาหาร ต้องผ่านเกณฑ์สุขาภิบาลอาหารของ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ในระดับ SAN หรือ SAN Plus ลดความเสี่ยงการปนเปื้อนและโรคที่เกิดจากอาหารครอบคลุมทั้งกระบวนการ
3. เมนูสุขภาพผ่านเกณฑ์โภชนาการ (กรมอนามัย)
   เมนูที่ขึ้นรายการ “สุขภาพ” ต้องผ่านการพิจารณาตามเกณฑ์โภชนาการของกรมอนามัย ทั้งเรื่อง พลังงาน โซเดียม น้ำตาล ไขมัน และสัดส่วนวัตถุดิบที่เหมาะสม เพื่อให้คำว่า “เพื่อสุขภาพ” พิสูจน์ได้ ด้วยตัวเลขและหลักวิชาการ ไม่ใช่เพียงคำโฆษณา

ภาพรวมการขับเคลื่อนที่ผ่านมาตามข้อมูลจาก สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงราย จังหวัดได้จัดอบรมเชิงปฏิบัติการให้ผู้ประกอบการ กว่า 400 ร้าน จากนั้นลงพื้นที่ ตรวจประเมินเชิงลึก 90 ร้าน และล่าสุดมีร้านที่ ผ่านเกณฑ์แล้ว 71 ร้าน ซึ่งถือเป็นฐานแรกของ “แผนที่อาหารสุขภาพเชียงราย” ที่กำลังจะขยายไปยังอำเภอต่าง ๆ ในระยะถัดไป

จากไร่ถึงโต๊ะอาหาร ห่วงโซ่คุณค่าที่ตั้งใจสร้าง

สิ่งที่น่าจับตาในโมเดลเชียงรายคือ “การเชื่อมจุด” ที่ชัดเจนเกษตรกร ที่ปลูกพืชตามมาตรฐาน, ครัว/ร้านอาหาร ที่ปรุงตามสุขาภิบาล, และ เมนู ที่ถูกคุมโภชนาการก่อนจะไปจบที่ ผู้บริโภค/นักท่องเที่ยว ซึ่งไม่ใช่เพียงผู้ชิม แต่เป็นผู้ตัดสินใจด้วยข้อมูล

เมื่อวัตถุดิบมาจากแปลงเกษตรปลอดภัย ราคา อาจสูงกว่าทั่วไปเล็กน้อย แต่ ความสม่ำเสมอและความเชื่อมั่น ที่เกิดขึ้นทำให้ร้านค้ากล้าพัฒนาเมนูใหม่ได้ต่อเนื่อง เมนูผักพื้นถิ่น-สมุนไพร เช่น ฟักข้าว ขมิ้น ไพล ดีปลี กระเจี๊ยบ ฯลฯ ถูกจัดวางใหม่ในรูปแบบร่วมสมัยสลัดน้ำยำสมุนไพรน้ำตาลต่ำ ก๋วยเตี๋ยวปลาน้ำซุปวัตถุดิบพื้นบ้านลดโซเดียม หรือเมนูข้าวกล้องผสมธัญพืชและรองรับผู้บริโภคที่ต้องคุมหวานคุมเค็มคุมมัน

ทำไม “อาหาร” จึงเป็นประตูสู่ Wellness City

การประกาศตัวเป็น “เมืองสุขภาพ” มีหลายทางเข้า: โยคะ สปา เส้นทางเดิน–วิ่ง สวนสาธารณะ แต่ “อาหาร” แตะคนได้มากที่สุด ทั้งชาวเชียงรายและนักท่องเที่ยว เทศกาลในครั้งนี้จึงไม่ใช่แค่เวทีขายของ หากเป็นเวที “ทดสอบและสื่อสารมาตรฐาน” กับสาธารณะโดยตรง เมื่อนักท่องเที่ยวรู้ว่า ร้านนี้ย่านนี้เมนูนี้ ผ่านเกณฑ์ของจังหวัด ความเชื่อมั่นจะขยายไปถึง แบรนด์เมือง ทันที

ในมุมเศรษฐกิจท่องเที่ยว การมี มาตรฐานอาหารสุขภาพ ชัดเจนจะดึงดูดกลุ่ม Wellness/Medical/Retirement Traveler ที่เติบโตอย่างต่อเนื่องกลุ่มที่ใช้เวลาในพื้นที่นานขึ้นและใช้จ่ายต่อหัวสูงกว่าค่าเฉลี่ย ทั้งสำหรับค่ายาอาหารกิจกรรมกายภาพบำบัดสปา และสินค้าเกษตรแปรรูป

ตัวเลขที่เล่าเรื่อง (Key Stats)

• 400+ ร้าน ผ่านการอบรมเชิงปฏิบัติการ
• 90 ร้าน ตรวจประเมินเชิงลึก
• 71 ร้าน ผ่านเกณฑ์แล้ว (คิดเป็นราว 78–79% ของร้านที่ถูกประเมินเชิงลึก)
• 40+ บูธ เข้าร่วมงานในวันเปิดมหกรรม
  ตัวเลขเหล่านี้ชี้ว่าผู้ประกอบการ “พร้อมปรับตัว” และระบบประเมิน “ใช้งานได้จริง” ทั้งในเมืองและอำเภอรอบนอก

เสียงจากเวที และงานหลังบ้านที่มองไม่เห็น

บนเวทีเปิดงาน ผู้แทนร้านอาหารเชฟท้องถิ่นนักโภชนาการ แลกเปลี่ยนกันถึง “ต้นทุนการปรับตัว” เช่น การฝึกทีมครัวเรื่องการชั่งตวงลดเค็มลดหวาน การจัดเก็บวัตถุดิบให้ผ่าน SAN และการสื่อสารเมนูให้ผู้บริโภคเข้าใจง่าย ขณะที่ฝั่งหน่วยงานรัฐอธิบาย “ระบบพี่เลี้ยงหลังบ้าน” ทั้งคู่มือคลินิกโภชนาการชุดประเมินการสุ่มตรวจต่อเนื่อง เพื่อให้มาตรฐานไม่หยุดอยู่ที่ป้ายวันแรก แต่ ยืนระยะได้ ในชีวิตจริงของร้าน

น.พ.คงศักดิ์ ชัยชนะ ระบุในรายงานสรุปว่า จุดเน้นของจังหวัดไม่ใช่ “จำนวนป้าย” หากเป็น “ความเข้มของระบบ” ที่ทำให้ผู้ประกอบการ วางกระบวนการ ได้ด้วยตนเองในระยะยาว และเชื่อมถึง เกษตรกรต้นทาง อย่างมีกติกาเดียวกัน

ความท้าทายและทางออก

แม้ภาพรวมจะเดินหน้าได้ดี แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่ามี “ด่าน” สำคัญรออยู่

• ความต่อเนื่องของวัตถุดิบมาตรฐาน Q/GAP: เมื่อความต้องการเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว จำเป็นต้องวางแผนเพาะปลูก–เก็บเกี่ยว–กระจายสินค้าให้สอดคล้องกับฤดูกาลและเมนู
  แนวทาง: ทำ “แมตชิ่งลิสต์” เชื่อมร้าน–กลุ่มเกษตรกร จัดตารางวัตถุดิบล่วงหน้า และตั้งจุดรวบรวมผลผลิตที่ตรวจสอบย้อนกลับได้
• ต้นทุนการปรับครัวให้ผ่าน SAN/SAN Plus: ร้านเล็ก ๆ อาจหนักกับการลงทุนอุปกรณ์/ระบบน้ำ/พื้นที่จัดเก็บ
  แนวทาง: ใช้โมเดล “พี่เลี้ยง–ไมโครเงินกู้–กองทุนชุมชน” ควบคู่คู่มือ Checklists รายจุด เพื่อให้การลงทุนมีลำดับและวัดผลได้
• ทักษะอ่านฉลาก/คุมโภชนาการของทีมครัว: การลดโซเดียม–น้ำตาล–ไขมัน ต้องอาศัยการชั่ง–ตวง–วางสูตรและซ้อมมือ
  แนวทาง: คลินิกโภชนาการประจำเดือน, เวิร์กช็อปเชิงปฏิบัติ และ “ธนาคารสูตรมาตรฐาน” ให้ร้านหยิบไปปรับใช้

เชื่อมกับ “การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ” อย่างมีกลยุทธ์

หากมองในกรอบกว้าง แผน “อาหารสุขภาพ” สามารถเป็น สินทรัพย์แบรนด์เมือง ได้อย่างเป็นรูปธรรม—คล้ายเมืองอาหารของญี่ปุ่น–ไต้หวัน–ยุโรป ที่บูรณาการครัวสุขภาพเข้ากับเส้นทางท่องเที่ยว เมืองเชียงรายมีฐานทรัพยากรอยู่แล้ว: โอทอปสุขภาพ ผลิตภัณฑ์ชา–กาแฟสายคลีน ผลไม้ปลอดภัย ผักพื้นถิ่น และวัฒนธรรมล้านนาที่เชิญชวนสมาธิ การต่อชิ้นส่วนให้ครบอาจเกิดใน 3 มิติ

1. เส้นทาง “กิน–เดิน–สุขภาพ”: จัดแพ็กเกจร้านผ่านมาตรฐาน + สปา/อบสมุนไพร + เส้นทางเดิน/ปั่น + จุดชมธรรมชาติ
2. ป้าย/แผนที่ดิจิทัลแบบเรียลไทม์: รวมร้านที่ผ่านมาตรฐาน อัปเดตเมนูช่วงเวลาคิวคะแนนโภชนาการ ให้คนตัดสินใจได้เร็ว
3. เทศกาลประจำฤดูกาล: ยกระดับมหกรรมครั้งนี้เป็นซีรีส์ 3–4 ไตรมาส เชื่อมกับฤดูกาลผลผลิต สร้าง “ปฏิทินสุขภาพเชียงราย”

เมืองสุขภาพ ไม่ใช่แค่วาทกรรม หากเป็น “งานระบบ”

สิ่งที่เชียงรายกำลังทำแตกต่างจากการประกาศวิสัยทัศน์ทั่วไป เพราะ เอามาตรฐานลงมือจริง เริ่มจากหน่วยที่เล็กที่สุด—“จานอาหาร”—แล้วค่อย ๆ สร้างเครือข่ายร้าน–ไร่–ผู้บริโภค และยกระดับไปสู่ แบรนด์เมือง ในที่สุด การมีตัวเลขชัดเจน (400/90/71) ช่วยยืนยันว่ากลไกเกิดขึ้นจริง ไม่ใช่เพียงคำแถลงข่าว

และในคืนที่สวนตุงและโคมเต็มไปด้วยผู้คน การชิมที่มากกว่ารสชาติคือ “การชิมระบบ” ว่าหลังป้ายสวย ๆ มีมาตรฐานและการบ้านที่ทำมาจริงแค่ไหน เมื่อตอบคำถามนี้ได้ เชียงรายจึงเดินพ้น “คำขวัญ” และก้าวเข้าสู่ เมืองสุขภาพ ที่จับต้องได้

• Outcome ระยะสั้น: ได้ชุดร้านต้นแบบ 71 ร้าน (จาก 90 ร้านที่ตรวจ) พร้อมป้ายมาตรฐาน ขยายผลสื่อสารกับประชาชนและนักท่องเที่ยว
• Outcome ระยะกลาง: เชื่อมกลุ่มเกษตรกร Q/GAP กับครัวมาตรฐาน SAN และตั้ง “คลินิกโภชนาการ” ให้ร้านรักษามาตรฐานได้เอง
• Outcome ระยะยาว: ยกระดับแบรนด์เมือง–รายได้ท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ–คุณภาพชีวิตประชาชน ด้วยแผนที่ร้านสุขภาพทั้งจังหวัดและเทศกาลตามฤดูกาล

คีย์เวิร์ดของเชียงรายในปีนี้จึงไม่ใช่ “อร่อย” อย่างเดียว แต่คือ “อร่อยและพิสูจน์ได้” บนมาตรฐานที่ชัด โปร่งใส และตรวจสอบได้