เชียงรายต้องระวัง “ตรงไหน–เมื่อไร–อย่างไร” แผนที่ความเสี่ยงเชิงสถานการณ์

แม้ประกาศจะไม่ระบุจุดพิกัดรายตำบล แต่จากลักษณะพื้นที่ ภูเขาสลับลุ่มน้ำ ของเชียงราย แนวทางปฏิบัติที่ “ลดความเสี่ยงได้จริง” มีดังนี้

1. ช่วงเวลาความเสี่ยงสูง (25–27 ส.ค.)

• ก่อนฝนมา: เคลียร์ท่อ–รางระบายน้ำหน้าอาคาร–ตลาด–ชุมชน, เก็บของสูง, เตรียมกระสอบทรายจุดลุ่มต่ำ
• ระหว่างฝนจัดต่อเนื่อง: หลีกเลี่ยงการสัญจรผ่าน แนวทางน้ำไหลผ่าน–ใต้สะพาน–ทางเชิงเขา, งดเที่ยวชม น้ำตก/แก่ง และอย่าจอดรถในจุดที่เคยท่วมซ้ำ
• หลังฝน: ระวัง ไฟฟ้ารั่ว–ถนนทรุด–ดินอุ้มน้ำ และแจ้งเหตุผ่าน 1784 หากพบความเสียหาย

1. ครัวเรือนเสี่ยงพิเศษ

• ผู้สูงอายุ–ผู้ป่วยติดเตียง–เด็กเล็ก ควรเตรียม ยาประจำตัว, อาหารพร้อมทาน 1–2 วัน, ไฟฉาย, วิทยุ, power bank, เอกสารสำคัญใส่ซองกันน้ำ
• เกษตรกรตรวจแนว คันนา–ทางน้ำเข้าสวน–โรงเรือน, ย้ายเครื่องมือและสารเคมีขึ้นที่สูง ปิดฝาภาชนะทุกครั้ง

1. ธุรกิจ–โรงแรม–ค้าชายแดน

• สำรวจ จุดเสี่ยงท่วมขังในลานจอด–ชั้นใต้ดิน, เตรียมปั๊มน้ำ–เครื่องไฟสำรอง
• อัปเดตข้อมูลให้ลูกค้า–แขกพัก และวางแผนเส้นทางเลี่ยง ถนนต่ำ–ทางผ่านลำห้วย หากต้องรับ–ส่งสนามบิน

ข้อเท็จจริงจากประกาศ 3 ประเด็นที่ชาวเชียงรายควรรู้

1) พายุจะอ่อนกำลังเมื่อขึ้นฝั่ง แต่ฝนยัง “หนัก” ได้
เมื่อ “คาจิกิ” แตะฝั่งเวียดนาม แรงลมจะลด แต่ มวลไอน้ำ จะป้อนเข้าภาคเหนือ–อีสานอย่างต่อเนื่อง ทำให้เกิดฝนวงกว้าง โดยเชียงรายถูกย้ำอยู่ในช่วงเสี่ยง 25–27 ส.ค.

2) พื้นที่เสี่ยงหลักคือ “ลาดเชิงเขา–ลำทางน้ำ–ลุ่มต่ำ”
ฝนสะสมคือปัจจัยชี้ชะตา หากฝนตกหนักต่อเนื่องหลายชั่วโมง โอกาสเกิด น้ำป่า–น้ำหลาก เพิ่มขึ้นทันที โดยเฉพาะใกล้ทางน้ำไหลผ่าน

3) คลื่นลมแรงกระทบโดยอ้อม
แม้เชียงรายไม่ติดทะเล แต่การขนส่งระหว่างภูมิภาคอาจได้รับผลกระทบจาก ทะเลอันดามันและอ่าวไทยตอนบนมีคลื่นสูง 2–3 เมตร (ฝนฟ้าคะนองอาจเกิน 3 เมตร) ส่งผลต่อโลจิสติกส์สินค้า/ท่องเที่ยวทะเลที่เชื่อมโยงกับภาคเหนือ

มาตรการภาครัฐและสิทธิประชาชน ต้องรู้–ต้องใช้

• ศูนย์โควต้าเครื่องจักรกลสาธารณภัย: จังหวัดสามารถร้องขอเสริมกำลังจาก ศูนย์ ปภ. เขต 9 พิษณุโลก ซึ่งทำหน้าที่คล้ายคลังยุทธภัณฑ์เพื่อกระจายไปพื้นที่ภาคเหนือ
• งบช่วยเหลือฉุกเฉิน: หากประกาศเป็นเขตให้ความช่วยเหลือผู้ประสบภัยพิบัติกรณีฉุกเฉิน จังหวัดสามารถ ขอขยายวงเงินทดรองราชการ เพื่อเยียวยาเร่งด่วน
• ช่องทางรับแจ้งเหตุและแจ้งเตือน:
  • สายด่วนนิรภัย 1784 (ปภ.) ตลอด 24 ชม.
  • แอป THAI DISASTER ALERT (แจ้งเตือนพิบัติภัย)
  • 1182 และ 0-2399-4012-13 (กรมอุตุนิยมวิทยา)
  • เว็บไซต์ tmd.go.th (ประกาศ–เรดาร์–พยากรณ์)

“คำถามที่พบบ่อย” ในห้วงฝนหนัก

Q: ฝนจะ “หนักแค่ไหน” ในเชียงราย?
A: ประกาศระบุ “หนักถึงหนักมาก” ในช่วง 25–27 ส.ค. ความหนักขึ้นกับตำแหน่งเมฆฝนและภูมิประเทศ จุดสำคัญคือ “ฝนสะสม” หากฝนตกต่อเนื่องหลายชั่วโมง พื้นที่เชิงเขา/แนวลำน้ำต้อง เตรียมอพยพชั่วคราว ตามสัญญาณเตือนของท้องถิ่น

Q: ถ้าอยู่คอนโด/ตึกสูงในเขตเมือง ยังเสี่ยงหรือไม่?
A: เสี่ยงน้อยกว่าลุ่มต่ำ แต่ให้ระวัง ไฟฟ้าลัดวงจร–น้ำรั่วซึม–ลิฟต์ และการสัญจรเข้า–ออกอาคาร หากรอบอาคารเป็นแอ่งรับน้ำ

Q: ต้องกักตุนอาหารยาวนานหรือไม่?
A: โดยทั่วไป 1–2 วัน สำหรับครัวเรือนในจุดเสี่ยงเพียงพอ สิ่งสำคัญคือ ยาประจำตัว–น้ำดื่ม–ไฟฉาย–Power Bank และ เอกสารสำคัญใส่ซองกันน้ำ

Q: หากน้ำเริ่มหลากเข้ารวดเร็ว ควรทำอย่างไร?
A: ตัดไฟฟ้าเฉพาะวงจรในจุดที่น้ำท่วมถึง (หากทำได้อย่างปลอดภัย), ย้ายขึ้นที่สูง, อย่าฝืนเดินลุยน้ำเชี่ยว, โทร 1784 หรือ 1669 กรณีฉุกเฉินทางการแพทย์

บทเรียน “น้ำท่วมฉับพลัน” กับเมืองชายขอบภูเขา

เชียงรายเป็นจังหวัดที่ ภูมิประเทศสูง–ต่ำสลับซับซ้อน การเผชิญฝนหนักช่วงสั้น ๆ อาจนำไปสู่ “น้ำหลากเร็ว” จากหุบเขาเข้าสู่ชุมชน ขณะที่เขตเมืองลุ่มต่ำมีความเสี่ยง ท่วมขังเฉียบพลัน หากท่อระบายน้ำรับไม่ทัน เมื่อเชื่อมปัจจัยเหล่านี้เข้ากับ “คาจิกิ” ที่พา มวลไอน้ำขนาดใหญ่ เข้าภาคเหนือ ภาพรวมจึงไม่ใช่คำถามว่า “จะตกหรือไม่” แต่คือ “ฝนสะสมจะกี่ชั่วโมง–กี่รอบ” และ “จุดคอขวดการระบายน้ำอยู่ตรงไหน” การ ลดความเสี่ยงเชิงพฤติกรรม เช่น งดผ่านทางลุ่มต่ำ/เชิงเขาในห้วงฝนจัด และการ พร้อมอพยพชั่วคราว เมื่อมีประกาศเตือน จึงเป็นตัวแปรที่ประชาชนควบคุมได้ทันที

ภาครัฐในระดับพื้นที่—ตั้งแต่จังหวัด เทศบาล อบต. จนถึงหมู่บ้าน—จำเป็นต้อง เปิดข้อมูลจุดเสี่ยงและจุดปลอดภัยให้ชัดเจน ตั้งจุดเวรยามเฝ้าระวังน้ำ 24 ชม. ใน 2–3 วันที่เสี่ยงสูง รวมถึง ซ้อมแผนอพยพแบบเร็ว (Quick Evac) กับครัวเรือนเปราะบางในชุมชน หากปฏิบัติพร้อมกันทั้ง “ฝั่งประชาชน–ฝั่งรัฐ” โอกาสสูญเสียจะลดลงอย่างมีนัยสำคัญ

 “คาจิกิ” คือบททดสอบระบบเตือนภัย—แผนพร้อม ชีวิตปลอดภัย

25–27 สิงหาคม 2568 คือช่วงเวลาที่เชียงรายต้อง ตั้งการ์ดสูง ประกาศของกรมอุตุนิยมวิทยาชี้ชัดว่าเชียงรายอยู่ในแถบฝนหนักถึงหนักมาก ขณะที่กลไกส่วนกลางนำโดย ปภ. ได้เปิดวอร์รูมและระดมทรัพยากรล่วงหน้าแล้ว สิ่งที่เหลืออยู่คือ การลงมือในระดับครัวเรือนและชุมชน—เคลียร์ระบายน้ำ เตรียมของยังชีพ เฝ้าระวังข่าวเตือน และพร้อมอพยพเมื่อจำเป็น

“ฝนจะผ่านไป แต่การเตรียมพร้อมจะอยู่กับเรา” หากเชียงรายผ่านห้วงนี้ด้วย ข้อมูลที่ถูกต้อง–การตัดสินใจที่รวดเร็ว–และความร่วมมือของทุกฝ่าย เมืองจะยืนหยัดได้โดยไม่ต้องแลกด้วยความสูญเสียที่ป้องกันได้