เชียงราย, 24 พฤศจิกายน 2568 — สถานการณ์โรคหัด (Measles) กำลังกลายเป็นโจทย์เร่งด่วนของระบบสาธารณสุขในจังหวัดชายแดนภาคเหนือ โดยเฉพาะ “เชียงราย” ที่หน่วยงานสาธารณสุขจังหวัดรายงานผู้ป่วยสะสม 28 ราย ตลอดปี 2568 (ตั้งแต่สิงหาคมถึงปัจจุบันพบ 27 ราย) และพบการกระจุกตัวของผู้ป่วยใน อำเภอเชียงแสน 10 ราย, เชียงของ 8 ราย และอำเภอเมือง 5 ราย ขณะที่ทำเนียบรัฐบาลส่งสัญญาณเตือนระดับประเทศ หลังภาพรวมทั้งปีมีรายงานผู้ป่วย “ไข้ออกผื่นสงสัยหัด/หัดเยอรมัน” สะสม 1,928 ราย และพบว่าประมาณ หนึ่งในสี่ (26.5%) มี “ความเชื่อมโยงทางระบาดวิทยา” อย่างชัดเจน พร้อมบันทึกภาวะปอดอักเสน พร้อมบันทึกภาวะปอดอักเสบ 4.5% ของผู้ป่วยทั้งหมด
สาระสำคัญที่ทำให้เชียงรายต้องเร่งคุมเข้ม คือ “ความเชื่อมโยงข้ามแดน” โดยผู้ป่วยบางส่วนสัมพันธ์กับการระบาดในแขวงบ่อแก้ว สปป.ลาว และยังมีผู้ป่วยจากฝั่งลาวเข้ารับการรักษาในพื้นที่จังหวัดเชียงรายด้วย สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด (สสจ.) จึงขอความร่วมมือผู้ปกครองและกลุ่มเสี่ยง “เร่งฉีดวัคซีนให้ครบตามเกณฑ์” และสังเกตอาการไข้-ผื่น หากพบให้รีบพบแพทย์เพื่อลดความเสี่ยงภาวะแทรกซ้อน เช่น ปอดอักเสบ หูชั้นกลางอักเสบ และ สมองอักเสบ ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้
ภาพรวมสถานการณ์ เชียงราย vs ประเทศไทย
สัญญาณเตือน จึงมิได้จำกัดเฉพาะแนวชายแดน แต่สะท้อน “ช่องว่างภูมิคุ้มกัน” ที่หากปล่อยให้การครอบคลุมวัคซีน (coverage) ต่ำกว่า 95% ตามเกณฑ์ที่จำเป็นต่อ “ภูมิคุ้มกันหมู่” (herd immunity) จะเอื้อให้การแพร่เชื้อเกิดขึ้นได้ “ทุกพื้นที่”
ทำไม “โรคหัด” จึงต้องคุมเข้มเป็นพิเศษ
โรคหัดเป็นโรคไวรัสทางเดินหายใจที่ แพร่ทางอากาศ (airborne) จากการไอ จาม หรือสัมผัสสารคัดหลั่งของผู้ป่วย ติดต่อได้สูงมาก ผู้ที่ไม่เคยได้รับวัคซีนหรือไม่เคยป่วยมาก่อนมีโอกาสติดเชื้อแทบทั้งหมดหากสัมผัสเชื้อ จุดที่น่าห่วงคือ ภาวะแทรกซ้อนรุนแรง ที่เกิดได้ในเด็กเล็ก หญิงตั้งครรภ์ และผู้มีภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น ปอดอักเสบ (เป็นสาเหตุการเสียชีวิตสำคัญ), หูชั้นกลางอักเสบ, และ สมองอักเสบ ซึ่งแม้พบน้อยแต่มีความรุนแรงสูง
ลำดับอาการสำคัญที่ควรรู้
ข้อเท็จจริงชวนคิด จากข้อมูลระดับประเทศ ผู้ป่วยที่บันทึกภาวะปอดอักเสบอยู่ที่ 4.5% สะท้อนว่าแม้โรคหัดมีภาพจำว่า “เป็นโรคในเด็ก” แต่ก็ไม่ใช่โรคเบา และการปล่อยให้การระบาดลุกลามจะเพิ่มภาระต่อระบบสาธารณสุข โดยเฉพาะในจังหวัดชายแดนที่มีการเคลื่อนย้ายข้ามแดนถี่และรวดเร็ว
มาตรการเร่งด่วน ฉีดวัคซีนให้ครบ ตัดวงจรระบาด
นางสาวอัยรินทร์ พันธุ์ฤทธิ์ รองโฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี เน้นย้ำว่า การควบคุมโรคหัดให้มีประสิทธิภาพ ต้องขับเคลื่อนให้ ครอบคลุมการฉีดวัคซีนมากกว่า 95% ทั่วทั้งประเทศ โดยมีข้อแนะนำหลักดังนี้
สสจ.เชียงราย ยืนยันว่า รพ. และ รพ.สต. ทุกแห่งในจังหวัด มีระบบเฝ้าระวังและบริการวัคซีนรองรับ ประชาชนสามารถติดต่อสอบถามกำหนดการ “คลินิกวัคซีน” ใกล้บ้านได้ทันที
เชียงราย จุดเสี่ยง–จุดแข็ง และบทเรียนจากแนวชายแดน
1) ด่านหน้า อำเภอชายแดนคือสมรภูมิสำคัญ
การพบผู้ป่วยกระจุกตัวที่ เชียงแสน–เชียงของ สอดคล้องกับภูมิศาสตร์ของเชียงรายที่เป็น “จุดเชื่อมอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขง” มีช่องทางการเคลื่อนย้ายของแรงงาน นักท่องเที่ยว และการค้าชายแดนหนาแน่น ความเชื่อมโยงกับการระบาดใน แขวงบ่อแก้ว สปป.ลาว จึงเป็นปัจจัยเสี่ยงที่ต้องเฝ้าระวังเป็นพิเศษ
2) โอกาส ระบบบริการสาธารณสุขไทยเข้มแข็ง
แม้ความเสี่ยงจะสูงจากการเคลื่อนย้ายข้ามแดน แต่เชียงรายมีจุดแข็งคือ เครือข่ายบริการสุขภาพปฐมภูมิ กระจายครอบคลุม การค้นหา–คัดกรอง–รายงานผู้ป่วยทำได้เร็ว หากผนวกรวมกับ “แผนรณรงค์วัคซีนแบบเชิงรุก” ในชุมชน (เช่น การขึ้นทะเบียนเด็กเล็กที่ยัง missed วัคซีน) จะช่วย “ปิดช่องโหว่ภูมิคุ้มกัน” ได้ทันเวลา
3) โฟกัสกลุ่มเสี่ยง เด็กก่อนวัยเรียนและวัยทำงาน 20–40 ปี
รูปแบบผู้ป่วยของเชียงรายชี้ชัดว่าไม่ใช่เฉพาะเด็กเล็ก แต่ยังพบมากใน “วัยทำงาน” ซึ่งเดินทางและมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมสูง เจ้าหน้าที่ควรเชื่อมข้อมูลวัคซีนกับสถานประกอบการ/แรงงานข้ามแดน เพื่อกระตุ้นการเข้ารับวัคซีน MR ในผู้ใหญ่ โดยเฉพาะกลุ่มทำงานบริการ–ท่องเที่ยว–โลจิสติกส์ชายแดน
เข้าใจโรคให้ถูก 5 ประเด็นสำคัญที่ประชาชนควรรู้
มุมมองเชิงระบบ ตัวเลขบอกอะไรเรา
ตัวเลข 1,928 ราย ของผู้ป่วยไข้ออกผื่นสงสัยหัด/หัดเยอรมัน “ทั้งประเทศ” ในปี 2568 และสัดส่วน 26.5% ที่มีความเชื่อมโยงทางระบาดวิทยา บอกเราว่า “ห่วงโซ่การแพร่เชื้อจำนวนหนึ่งสามารถไล่รอยได้” ดีสำหรับการคุมโรค แต่ก็สะท้อนว่า “ยังมีช่องโหว่ภูมิคุ้มกัน” ในหลายพื้นที่ เพราะรัฐบาลระบุชัดว่า ครึ่งกว่าของจังหวัดยังครอบคลุมวัคซีนไม่ถึงเกณฑ์ 95%
ในทางปฏิบัติ การยกระดับ coverage ให้แตะ 95%+ ต้องทำ 3 เรื่องคู่ขนาน
สำหรับเชียงราย การเร่ง “วัคซีนเชิงรุกตามรอยผู้สัมผัส” (ring vaccination) รอบผู้ป่วยยืนยัน รวมถึงการประสานงานด่านควบคุมโรคติดต่อระหว่างประเทศและสถานพยาบาลฝั่งประเทศเพื่อนบ้าน เป็นกุญแจที่จะป้องกัน “คลัสเตอร์ในโรงพยาบาลและชุมชน” ไม่ให้ขยายตัว
คำแนะนำประชาชน เช็กลิสต์สั้น ๆ แต่สำคัญ
เสียงจากภาครัฐ “วัคซีนครบคือเกราะดีที่สุด”
สาระจากคำแถลงของ รองโฆษกรัฐบาล สอดคล้องกับข้อเตือนจาก สสจ.เชียงราย ทั้งคู่ย้ำ “ข้อความเดียวกัน” คือ เร่งฉีดวัคซีนให้ครบตามเกณฑ์ และย้ำมาตรการป้องกันพื้นฐานส่วนบุคคล พร้อมแจ้งว่า ประเทศไทยมีมาตรการวัคซีนพร้อมควบคุมการระบาด แต่ความสำเร็จขึ้นอยู่กับ ความร่วมมือของประชาชน หากพื้นที่ใด coverage ต่ำกว่า 95% “การระบาดเกิดได้เสมอ”
ในมุมพื้นที่ชายแดนอย่างเชียงราย การขับเคลื่อนจะต้อง “สองมือสองฝั่ง” ทั้งภายในจังหวัด (ปูพรมวัคซีน–เฝ้าระวัง–สื่อสาร) และการประสานข้ามแดน (ข้อมูลผู้ป่วย–จุดผ่านแดน–แรงงานเคลื่อนย้าย) เพื่อให้การตอบสนองรวดเร็วพอจะ “ดักหน้า” เชื้อที่แพร่กระจายทางอากาศได้ง่ายมาก
จากสถิติสู่การตัดสินใจในชีวิตจริง
ประโยคชวนคิด: “หนึ่งเข็มที่หายไป อาจกลายเป็นคลื่นการระบาดทั้งชุมชน แต่หนึ่งวันที่รีบฉีดให้ครบ สามารถหยุดคลื่นนั้นได้”
ประชาชนสามารถติดต่อ โรงพยาบาล/รพ.สต.ใกล้บ้าน เพื่อตรวจสอบสถานะวัคซีนและนัดหมายฉีดได้ทันที หากมีอาการเข้าข่าย ไข้สูง–ผื่น–ตาแดง–จุดขาวในกระพุ้งแก้ม ควร สวมหน้ากากและไปพบแพทย์เร็วที่สุด เพื่อรับการวินิจฉัยและการดูแลที่เหมาะสม
สรุปสัญญาณอาการโรคหัดที่พบได้บ่อย
เครดิตภาพและข้อมูลจาก :
Copyright © 2023 by Nakorn Chiang Rai News Limited Partnership (L.P.). All Rights Reserved.
